De gelekte e-mails van de Grijze Kardinaal

© Mikhail Metzel/Getty Images
Jeroen Zuallaert

Een Oekraïense hackersgroep heeft de e-mailserver van vooraanstaand Kremlin-adviseur Vladislav Soerkov gehackt. Uit de zogenoemde ‘Surkov Leaks’ blijkt dat Moskou in Oost-Oekraïne de lakens uitdeelt. Of gaat het toch om een vervalsing?

Het leven van een Kremlin-spindoctor is doodsaai. Dat is zowat de voornaamste conclusie van de Surkov Leaks, een lek van 2377 e-mails die de Oekraïnese hackersgroep Kiberchoenta vorige week woensdag op zijn website publiceerde.

De mails worden toegeschreven aan de mailbox van Vladislav Soerkov, een machtig topadviseur die beschouwd wordt als de bedenker van de Russische Oekraïne-strategie. De gelekte e-mails, die dateren van 2013 en 2014, bevestigen dat Moskou een innige relatie onderhoudt met de Russisch-gezinde rebellen die sinds 2014 onrust stoken in Oost-Oekraïne. Zo ontving Soerkov rekeningen vanwege het opperbevel van de Volksrepubliek Donetsk. Denis Poesjilin, een van de voornaamste rebellenleiders, hield hem nauwgezet op de hoogte van het aantal gesneuvelde soldaten. Het Kremlin stelde ook een lijst op van mogelijke bestuurders die de nieuw opgerichte Volksrepubliek zouden leiden.

Maar het gros van de e-mails is dus van een nietszeggende banaliteit. Meer dan 95 procent van de berichten bestaat uit het soort saaie planningen en rapporten die elke kantoorklerk in zijn mailbox krijgt. Er zijn uitnodigingen voor vernissages en reclame voor de nieuwe catalogus van Vogue. Die banaliteit suggereert dat het lek authentiek is. Bovendien zijn de berichten allemaal gepubliceerd met hun briefhoofd, die de ‘geschiedenis’ van de e-mail weergeeft. Daarnaast publiceerden de hackers fotokopieën van de paspoorten van Soerkov en zijn familie. Journalisten met wie Soerkov per mail communiceerde, bevestigen dat de e-mailcorrespondentie daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. En hoewel het zeker niet onmogelijk is om dat alles te fabriceren, is het op zijn zachtst gezegd arbeidsintensief, voor een eerder schamel resultaat.

Aan de andere kant staat Oekraïne niet onmiddellijk bekend voor zijn uitgebouwde cyberwerking. ‘Het lijkt me onwaarschijnlijk dat Oekraïense hackers erin zouden slagen om Soerkovs overheidsmailaccount te hacken’, zegt Rusland-kenner Mark Galeotti, die vermoedt dat de Kiberchoenta hulp kreeg van Amerikaanse inlichtingendiensten. Toen Russische hackers de voorbije zomer de accounts van de Democratische Partij hackten, maakten verscheidene Amerikaanse kranten gewag van plannen om terug te slaan. Ook in Belgische cyberrangen heerst grote scepsis of de hack echt het werk was van Oekraïense activisten.

Vladislav Soerkov is al jaren een van de meest enigmatische figuren binnen het Kremlin. De ‘Grijze Kardinaal’, zoals zijn bijnaam luidt, is de bedenker van de ‘gemanagede democratie’, een staatsvorm die formeel alle kenmerken van een democratie vertoont, maar de facto de macht toevertrouwt aan een handvol presidentiële vertrouwelingen.

Soerkov is een estheet: hij schrijft proza, theaterstukken en zelfs liedjesteksten voor rockbands. Hij heeft politieke partijen opgericht die een zweem van oppositie moeten suggereren. Hij is de bedenker van Nasji (letterlijk: ‘De onzen’), een Kremlin-gezinde jeugdbeweging, ingezet om kritische journalisten en oppositiepolitici te intimideren. Maar zijn echte levenswerk is de herinrichting van de staatsmedia. In plaats van regelrechte propaganda te fabriceren, stichten Russische televisiekanalen vooral verwarring. Apathie zaaien is Soerkovs voornaamste politieke wapen.

In 2011 viel Soerkov uit de gratie, omdat hij de meer liberaalgezinde Dmitri Medvedev steunde toen die een tweede ambtstermijn als president ambieerde. Sinds Rusland de Krim in 2014 annexeerde en vervolgens onrust begon te stoken in Oost-Oekraïne, is hij helemaal terug op het politieke toneel. Zo verscheen hij vorige maand aan de zijde van Vladimir Poetin bij de vredesonderhandelingen in Berlijn, hoewel hij kort na de annexatie van de Krim een inreisverbod kreeg voor de Europese Unie.

Volgens de presidentiële woordvoerder Dmitri Peskov klopt het hele verhaal niet. ‘Meneer Soerkov gebruikt niet eens e-mail’, luidt het officiële commentaar. Strikt genomen heeft Peskov niet eens ongelijk: zoals elke kunstenaar die naam waardig, laat Soerkov zijn mailbox beheren door zijn secretariaat.

Jeroen Zuallaert

Russische televisiekanalen stichten vooral verwarring. Apathie zaaien is het voornaamste politieke wapen van Vladislav Soerkov.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content