Erdogan gokt en wint
President Recep Tayyip Erdogan en zijn regerende AK-partij hebben via een sensationele verkiezingsoverwinning opnieuw de absolute meerderheid behaald in het Turkse parlement. Het volgende doel van Erdogan is het opzetten van een presidentieel systeem waarin hij zichzelf meer macht geeft.
De AK-partij wist het eerdere verlies van de verkiezingsronde in juni meer dan goed te maken en won in alle provincies van Turkije. De pro-Koerdische HDP haalde met de hakken over de sloot opnieuw de kiesdrempel van 10 procent maar verliest ongeveer een kwart van de zetels ten opzichte van de vorige ronde.
Met 99 procent van de stemmen geteld behaalt de AK-partij 49,4 procent van de stemmen, goed voor 316 zetels in het parlement. De grootste oppositiepartij is opnieuw de CHP met 133 zetels, de MHP komt uit op 42 zetels, terwijl de HDP dit keer niet verder komt dan 59 zetels in het 550 zetels tellende parlement. De opkomst bij deze verkiezingen was opnieuw uitzonderlijk groot, net iets meer dan 81 procent.
Het tellen van de stemmen ging gisteravond in Turkije razendsnel, maar stokte bij de laatste paar procent. Dat weerhield de aanhangers van de AK-partij er niet van om al vroeg in de avond luid toeterend en zwaaiend met Turkse vlaggen de straat op te gaan. Uitgelaten supporters van Erdogan verzamelden zich voor de hoofdkantoren van de AK-partij in Ankara en Istanbul.
Een verheugde Turkse premier Ahmet Davutoglu sprak een menigte toe in Konya. "Dit is niet een overwinning van ons, dit is een overwinning van de Turkse natie", zei de premier, die eerst al via Twitter God had gedankt voor deze prachtige overwinning.
Bij de eerdere verkiezingen in juni van dit jaar verloor de AK-partij tot groot ongenoegen van president Erdogan haar absolute meerderheid in het parlement. Besprekingen over een coalitieregering liepen al snel vast, volgens de oppositiepartijen gebeurde dit opzettelijk. Erdogan nam de gok om nieuwe verkiezingen uit te schrijven in de hoop dat hij het verlies weer goed kon maken. Direct daarna verklaarde hij de vredesbesprekingen met de Koerden als beëindigd en begon de Turkse luchtmacht met het bombarderen van kampen van de Koerdische PKK in Noord-Irak.
Vrede, rust, stabiliteit
De onrust en de aanslagen in het oostelijke deel van het land namen toe, er vielen opnieuw veel slachtoffers, zowel aan de kant van de PKK, als bij het leger en de politie. Er werden zelfmoordaanslagen gepleegd met als dieptepunt de aanslag in Ankara met 102 doden. Het gaf de president en zijn AK-partij de mogelijkheid om campagne te voeren voor vrede, rust en stabiliteit die alleen een regering onder leiding van de AK-partij zou kunnen bereiken. Het leek een nogal simplistische campagne en vrijwel alle opiniepeilers en analisten voorspelden voor de verkiezingen van gisteren weinig verandering, een gelijke uitslag als in juni.
Maar president Erdogan heeft gelijk gekregen, zeker de helft van de Turken heeft er blijkbaar vertrouwen in dat zijn partij die rust en stabiliteit kan brengen. De AK-partij behaalde een winst van rond de 8 procent en hoeft nauwelijks meer rekening te houden met de rest van het parlement.
Volgens de commentaren in de Turkse media gaat Erdogan met zijn meerderheid aan de slag om zijn volgende doel te bereiken: een presidentieel systeem. Maar om zichzelf formeel meer macht te geven dan hij nu al heeft, moet de Turkse grondwet worden gewijzigd. Dat kan direct via een tweederde meerderheid, maar dat lijkt moeilijk, want daarvoor heeft Erdogan de steun nodig van zeker 50 parlementsleden buiten zijn eigen partij. De andere, meer haalbare mogelijkheid is het uitschrijven van een referendum dat de president meer uitvoerende macht geeft.
Erdogan heeft een model voor ogen dat min of meer lijkt op het Amerikaanse systeem en de macht van de Amerikaanse president. Na de klinkende overwinning die hij nu heeft behaald, twijfelt eigenlijk niemand er meer aan dat hij dat voor elkaar krijgt. De Turken moeten daarvoor nog wel een keer extra naar de stembus.
► 2, 4-5