Wat doet Merkel?
Vandaag houdt Angela Merkel een toespraak die nu al historisch is: normaal spreekt de Duitse bondskanselier alleen aan het begin van het politieke jaar de pers toe. Maar na een week van terreur en geweld verwacht Duitsland een antwoord. En maatregelen.
Merkel weet hoe penibel de positie is waarin aanslagen haar regering hebben gebracht. Islamitische terreur is in Duitsland nu eenmaal onlosmakelijk verbonden met haar Willkommenskultur. Straks staat Merkel daar waar ze elf maanden geleden haar roemruchte 'Wir schaffen das' uitsprak. Wat kan ze nu nog zeggen, en vooral: wat kan haar regering doen? Samengevat heeft ze vier opties. Eén: uitgeprocedeerde asielzoekers sneller uitzetten. Twee: strengere identiteitscontroles. Drie: meer psychologische bijstand. Vier: extra politie.
In Duitsland verblijven zowat 200.000 mensen van wie de asielaanvraag is afgewezen. De roep haast te maken met het uitzetten van deze groep, 'criminele asielzoekers' in het bijzonder, klinkt al sinds de naargeestige oudejaarsavond in Keulen, toen vrouwen massaal werden lastiggevallen door asielzoekers. De politieke wil bij de regering is er ook, zo blijkt uit de nieuwe asielwet van dit voorjaar. Toch wil het maar niet lukken.
Voor Merkel is het daarom zeer onbehaaglijk dat de eerste Duitse zelfmoordterrorist, de man die zich opblies in Ansbach, al het land uit had moeten zijn. Al in het voorjaar van 2015 - voor de grote vluchtelingenstroom - concludeerde een politieke werkgroep dat de meeste afgewezen asielzoekers gewoon in Duitsland blijven. De schuld daarvan kreeg het logge systeem waarin de deelstaten de uitzettingen moeten uitvoeren.
Van de 200.000 afgewezenen worden er 150.000 nog geduld wegens ziekte of omdat hun thuisland als te onveilig geldt, maar in veel gevallen ook omdat er onduidelijkheid bestaat over hun identiteit.
In Duitsland lopen naar schatting nog steeds 150.000 vluchtelingen rond van wie de identiteit niet gecontroleerd is. Toen vorige herfst meer dan 10.000 mensen per maand de grens overstaken, volstond het zelf invullen van een formulier met naam en herkomst.
Daarop moet een officiële registratie volgen, waarbij ook vingerafdrukken worden afgenomen. Eind 2015 wachtten 400.000 mensen nog op officiële registratie. Omdat er sindsdien nauwelijks nieuwe vluchtelingen zijn, kan er eindelijk worden doorgewerkt.
Aanpak psychische problemen
Zoals een op de drie vluchtelingen in Duitsland kampten ook de terroristen van Würzburg en Ansbach met psychische problemen. Vluchtelingen hebben volgens Europese wetgeving en de VN recht op zielenzorg. De infrastructuur is in Duitsland aanwezig, maar niet berekend op de huidige aantallen. Het gevolg is dat asielzoekers gemiddeld zeven maanden op behandeling wachten, op sommige plekken zelfs meer dan een jaar. Volgens koepelorganisatie Baff komen er elke maand 1.500 mensen bij op de wachtlijst.
Vluchtelingen kunnen theoretisch ook in de reguliere psychiatrie worden behandeld. Veel behandelaars weigeren dat, zegt het Baff, vanwege de administratieve rompslomp, maar vooral omdat ze er minder of helemaal niets voor betaald krijgen. Dit zou de regering kunnen oplossen door vluchtelingen een volledige ziektekostenverzekering te geven.
Meer geld voor politie
Duitslands bekendste politievakbondschef, Rainder Wendt, zei het tijdens de grote vluchtelingenstroom, na Keulen en weer na deze geweldsweek: "Meer geld voor de politie." Tot nu toe luisterde de regering niet. Zou Merkel dat nu wel doen?
Wendt hoopt het, "want het is belangrijk dat de bewakers van de openbare orde dicht bij de burger staan". Daarmee bedoelt Wendt eigenlijk dat hij tegenstander is van het versoepelen van de regels voor het inzetten van het leger bij binnenlandse aangelegenheden. Daarvoor is een grondwetswijziging nodig.
De roep daarom wordt steeds luider. Maar dit thema ligt binnen de regering uiterst gevoelig - de sociaaldemocratische SPD, zo bleek ook afgelopen week, is tegen. Waar Merkel zelf staat in dit debat is onduidelijk, maar het lijkt niet aannemelijk dat ze vanmiddag aankondigt dat de Duitsers hun soldaten vaker op straat zullen zien.