Deadline voor nieuwe cellencomplexen wordt niet gehaald, geven De Clerck en Reynders toeNieuwe gevangenissen niet voor morgen

BRUSSELl Er is nog geen grond gekocht, laat staan een steen gelegd, maar toch houdt De Clerck vol dat ‘het allemaal relatief rap vooruit gaat’. ‘Er kan natuurlijk nog van alles gebeuren’, aldus de Clerck, ‘maar ik ben positief. Veel zal afhangen van hoe snel de aannemers kunnen bouwen.’ En van de benodigde vergunningen, zo bewijst het geval Gent.

Het Masterplan 2008-2012 moet een antwoord bieden op het aanslepende probleem van overbevolking in de Belgische gevangenissen. Met de 500 gehuurde cellen in het Nederlandse Tilburg erbij geteld (DM 3/2), klokt de capaciteit vandaag af op 9.029 plaatsen. En dat terwijl er momenteel 10.326 gedetineerden in de cel zitten. Er is met andere woorden nog steeds een structureel tekort. De bouw van zeven nieuwe gevangenissen - die deels de oude moeten vervangen - een gesloten jeugdinstelling in Achêne én twee forensisch psychiatrische centra (FPC’s) in Gent en Antwerpen erbij, moet dat tekort van de baan helpen. Het Masterplan is één van de paradepaardjes van Justitieminister De Clerck. Hij heeft altijd volgehouden dat de plannen “op schema” zaten. Minstens vier gevangenissen, de twee FPC’s en Achêne zouden in 2012 klaar zijn. Maar: “Die streefdatum is inmiddels verlaten”, weet Open Vld-senator Martine Taelman. “In het Bulletin der Aanbestedingen werd in juni 2009 (!) al gesproken van uitstel, nu heeft minister van Financiën Didier Reynders, bevoegd voor de Regie der Gebouwen, ook voor het eerst toegegeven dat de deadline verschoven is. De ultieme datum voor de voltooiing van de zeven gebouwen is nu 30 juni 2013.”

Voor Vlaanderen gaat het om de sites in Beveren (in een kmo-zone in deelgemeente Melsele) en Dendermonde (oud-klooster). Voor beide terreinen is er een principeakkoord met de burgemeester en de Vlaamse regering om de bestemming van het gebied te wijzigen en er een gevangenis in te planten. De selectie van Dendermonde had heel wat voeten in de aarde, mochten er alsnog problemen opduiken schuift Aalst in als B-plan. Voor Wallonië gaat het om twee landbouwgronden in Leuze-en-Hainaut en Marche-en-Famenne, waarbij ook de invulling van het gebied nog gewijzigd moet worden in een zone van openbaar nut. In Dendermonde komen 444 cellen, in de drie andere complexen elk 312 cellen. Het principeakkoord betekent echter niet dat alle problemen van de baan zijn: de terreinen zijn nog niet aangekocht, de kans bestaat dat de vergunningen niet in orde raken en/of dat betrokken partijen naar de Raad van State stappen.“Om zo proactief mogelijk te werk te gaan, hebben we al een openbare aanbesteding uitgeschreven voor de vier gebouwen”, verklaart Johan Vanderborght, woordvoerder van de Regie der Gebouwen (RdG). “Het gaat om een overheidsopdracht voor DBFM (het ontwerp, de bouw, de financiering en het onderhoud, MJ) van de nieuwe gevangenissen. De definitieve offertes moeten tegen einde mei binnen zijn, zodat we nog dit jaar de knoop kunnen doorhakken. Bedoeling is om vanaf februari 2011 de stedenbouwkundige vergunning en andere administratieve vereisten te regelen, zodat we in oktober 2011 met de werken kunnen starten. Tegen juni 2013 moeten dan alle gebouwen af zijn.”Hetzelfde geldt voor de gesloten jeugdinstelling in Achêne. Johan Vanderborght: “Het terrein is reeds eigendom van de federale staat, dus dat dossier komt in orde.” Minder rooskleurig ziet het eruit voor de FPC’s, de psychiatrische ziekenhuizen met bijzondere beveiliging bedoeld voor de 1.100 geïnterneerden die momenteel in ‘gewone’ gevangenissen zitten. Vooral met Gent loopt het fout. “In Gent wordt de bouwvergunning in beraad gehouden tot het advies van de Vlaamse bouwmeester bekend is”, aldus de RdG-woordvoerder. Het is dus lang niet zeker of de FPC in Gent tegen midden 2013 open zal kunnen gaan. Ook de voltooiing van de ‘vervanggevangenissen’ in Brussel, Antwerpen en - misschien - Sambreville tegen 2016 staat op de helling. De RdG erkent dat Antwerpen allicht niet voor 2017 af zal zijn.Volgens minister van Justitie Stefaan De Clerck (CD&V) loopt het allemaal zo’n vaart niet. “Wat de FPC in Gent betreft, is er onvoldoende overlegd, we zullen wel zien. Maar de rest van de sites zou toch in orde moeten komen: de lokale en regionale besturen staan achter ons. Ik stel vast dat er vele jaren niks gedaan is, en dat er nu de ene na de andere stap genomen wordt. Oké, het zal trekken en sleuren worden, maar ik heb er alle vertrouwen in. Het is trouwens niet aan de Regie der Gebouwen om te zeggen dat Antwerpen pas klaar zal zijn in 2017, ik heb mijn akkoord nog niet gegeven.”

En dan is er nog de openbare aanbesteding. Een Vlaamse en Waalse jury, telkens onder leiding van de Brusselse politicus Jos Chabert (CD&V), heeft een top 5 weerhouden voor het DBFM-plan van enerzijds Beveren en Dendermonde en anderzijds Leuze en Marche-en-Famenne. Alleen: die top 5 ziet er in beide landsdelen helemaal anders uit. Zo scoort Jan De Nul NV uitstekend voor Vlaanderen, maar ligt het bedrijf eruit in Wallonië. Eiffage Benelux, dat twee keer hetzelfde dossier indiende, ligt in poleposition in Wallonië maar valt buiten de weerhouden vijf in Vlaanderen. De redelijk vage motivering van de jury zet weinig zoden aan de dijk, maar dat de selectie nogal willekeurig gebeurd zou zijn, bestrijdt de Regie der Gebouwen.“De weerhouden kandidaten verschillen inderdaad tussen beide landsgedeelten”, geeft Vanderborght toe. “Maar dat is te verklaren door de andere architectuurperceptie in Vlaanderen en Wallonië.” Senator Taelman (Open Vld) ziet evenwel een mogelijk probleem: “Officieel zijn de kandidaten onderworpen aan dezelfde criteria, ook wat betreft hun architecturale capaciteiten. Als één van de consortia achteraf naar de Raad van State stapt, riskeert de toekenning van de overheidsopdracht nietig verklaard te worden.”De Clerck zit danig verveeld met de tegenstrijdige juryrapporten, maar wenst er niet veel commentaar op te geven. “Ik heb dat ook vastgesteld, maar het enige wat ik kan doen is vertrouwen op het oordeel van de jury. Ik hoop gewoon dat de voortgang van de zaken niet juridisch geblokkeerd wordt, er komen trouwens nog andere werven aan, ook voor de eventuele afvallers.”