Direct naar artikelinhoud

PJ Harvey schopt u een geweten

Vijf jaar na het magistrale frontsoldaten-epos Let England Shake is de rook nog niet helemaal verdwenen om PJ Harveys hoofd. Op haar negende langspeler ontpopt ze zich tot een storyteller, die de gruwelijke condition humaine, open oorlogswondes en onrecht in elf uitdagende songs giet.

olly Jean Harvey is een vrouw met veel gezichten. Er was ooit het smachtende gitaarmeisje, maar net zo goed de victoriaanse schrikgodin. Soms keek je op eenzelfde plaat aan tegen een gekwelde artieste, een helleveeg en een ongeleid roofdier. En dan waren er nog de mythes over penisnijd en psychose die ze al dan niet bewust voedde met haar ambigue teksten.

Op Rock Werchter stonden we ooit oog in oog met een vamp in roze catsuit. Een paar jaar later kwam ze dan weer op als kokette hitlijster in wit mantelpakje. En vijf jaar geleden ontmoetten we een afstandelijke femme fatale, die optrad in zwart korset van Ann Demeulemeester, een ravenkleurige pluimenhoed van Elvis Pompilio en een dramatische gothicjurk die ze om de dag wisselde voor een hagelwitte bruidsjurk.

Voor elk gezicht een nieuw geluid.

Dat is vandaag niet anders met The Hope Six Demolition Project, waar vaste vrienden Flood en John Parish mee tekenden voor de geluidsarchitectuur, die tussen blues, gospel en overstuurde pop schippert. Deze keer voert de "observerende journaliste" Harvey daarbij het hoogste woord. Ze trok ook effectief als verslaggeefster op ontdekkingsreis, naar Washington, Kosovo en Kaboel. "I took a plane to a foreign land, and said 'I'll write down what I find'" zingt Harvey in de vreemd aanstekelijke single 'The Orange Monkey'.

Op The Hope Six Demolition Project geeft ze haar relaas van die trip tamelijk onverbloemd weer: de knallende bermbommen, kamikazes, dreiging en grauwe achterbuurten vonden hun weg naar tribale drums, uitschuivende gitaren, koortsige sax en aardedonkere lyrics.

Shithole vol zombies

Met de vooruitgestuurde single 'The Community of Hope' kwam journo-Harvey evenwel al meteen in nauwe schoentjes te staan. In die song heeft ze over de levensomstandigheden in het getto Ward 7 in Washington DC, waarmee ze zich meteen kwade tweets en soundbites van verongelijkte Amerikaanse politici op de hals haalde. Hoe durfde die Britse trut immers uit te halen naar de vernieuwingsgedachte van de state capital?

Harvey zingt als een hedendaagse Patti Smith over een "drug town" vol zombies, en een school die erbij ligt als een "shithole". Haar aanklacht gaat verpakt in een vreemdsoortig feestlied met koor, dat zelfs upbeat klinkt tijdens de treurige slotnoot, waarin de komst van een megalomaan grootwarenhuis bezongen wordt: "They're gonna build a Walmart here!" Het klinkt als een grap om te huilen.

De titel van de plaat verwijst naar ditzelfde controversiële sociaal project in Amerika, waarbij de getto's opgekuist worden, terwijl je er gif op kunt innemen dat de arme mensen uiteindelijk ook verdreven zullen worden, eenmaal de buurt proper en daarmee duurder wordt.

Nog heviger op je middenrif beukt 'The Wheel', dat wordt aangevuurd door een smerige straatsax, minstens één jakkerende gitaar en de teksten van Harvey die rillingen in rotten van vijf over je ruggengraat sturen. "Hey little children, don't disappear", zingt PJ, terwijl ze een foto voor ogen houdt van vier kinderen die opgeblazen werden terwijl ze aan het spelen waren.

Een mannenkoor antwoordt omineus met "I heard it was 28.000". Voor de onverbeterlijke cijferfetisjisten: dat getal zou verwijzen naar de NAVO-troepen die verwacht werden in Kosovo neer te strijken, maar net zo goed naar het aantal jongetjes en meisjes dat verplicht wordt tot kinderarbeid in Kaboel. Op een fanforum lazen we dan weer dat het ook zou kunnen slaan op het aantal minderjarigen dat in de voorbije tien jaar gedood werd door wapens in Amerika. Wat er ook van zij: vrolijker word je niet van deze cijferdramatiek.

Dat hoeft ook niet. Ouderwets een geweten geschopt worden? Daar draait PJ Harvey haar hand niet voor om. Zelfs een dromerig 'A Line in the Sand' focust zich staalhard op de problemen van vredeshandhavers van de VN in de Balkan. "Hoe stoppen we het moorden?", vraagt ze zich af in die song, om daarna met een gesmoorde snik te vervolgen: "Inmiddels zouden we beter moeten weten. Als dat niet het geval is, dan is dit allemaal maar een schijnvertoning, en overtroeft het slechte al het goede."

Niemandsland

Een handvol songs later gaat een door blazers voortgestuwd marsliedje 'Medicinals' op zijn beurt over het onrecht dat de indianen in Amerika moeten slikken, terwijl een agressief, bijna industrial klinkend 'The Ministry of Defence' een etherische Harvey naar voren schuift: "They've sprayed graffiti in Arabic and balanced sticks in human shit", zegt ze voor hitsige saxstoten zich komen moeien.

Elke politiek geïnspireerde song lijkt zich te kunnen lenen tot withete polemiek. Maar net zo goed doen haar vage lyrics misverstanden rijzen. Of zullen ze uiteindelijk zelfs leiden tot het finaal afhaken van fans die altijd zwoeren bij Stories from the City, Stories from the Sea (2000) en To Bring You My Love (1995). Deze Harvey graaft immers dieper dan ooit, maar houdt zich ook in een gevaarlijk niemandsland op: geen enkele tekst kiest voor een oordeel of een oplossing.

De theorie achter haar beslissing? U zou inmiddels volwassen genoeg moeten zijn om zélf conclusies te trekken. Daarmee lijkt het Harvey eerlijker om afstandelijke observaties te bieden, dan een emotioneel geladen relaas voor te schotelen. Alleen in 'Dollar Dollar' laat ze haar pantser vallen, en wordt haar hart omgewoeld door een jongetje dat haar in de file vraagt om geld, maar ze kennelijk aan zijn lot overlaat.

PJ Harvey wist twintig jaar geleden al in 'Civil War Correspondent' dat "words can't save life". Op haar negende langspeler kiest ze door de bank genomen dan ook liever voor onbeantwoorde vragen, een afstandelijke en zelden tot nooit opruiende aanpak, maar net zo goed voor een tiental songs die zo emotioneel gebracht worden dat ze wel rauw op je dak moeten vallen.

The Hope Six Demolition Project is dan ook een plaat die je eerst compleet uit het lood slaat, om zich daarna behoedzaam een weg te banen naar je weekste delen - kop en kruis delen in de klappen, dus deze plaat beluister je beter in beperkte doses.

Anno 2016 maakt PJ Harvey u het minder dan ooit comfortabel. Misschien is dit zelfs de lelijkste plaat in haar hele oeuvre. Maar ook ongemak en disoriëntatie leiden soms naar een verslavende luisterervaring. Lachebekjes en feestvarkens onthouden zich evenwel liever van dit werkstukje.

The Hope Six Demolition Project verschijnt morgen bij Island/Universal. PJ Harvey speelt 2 juli op Rock Werchter.