1973 Het jaar dat de plaat op hol sloeg

"Wegwezen", zei actrice Olivia Wilde tegen Mick Jagger. Jagger zat in Wildes stoel, en dat kon natuurlijk echt niet. Het gebeurde een jaar of 25 geleden. "Ik was nog maar een kind, vijf of zes jaar oud", vertelt Wilde, nu 31 en een rijzende ster in Hollywood.

"Mijn ouders waren bekende journalisten uit Washington DC met een beroemde, excentrieke kennissenkring. Ze organiseerden van die salon-dinerfeestjes waar de hele tijd allemaal fascinerende mensen kwamen. Maar ik had geen idee wie wie was. Er waren politici die ik niet kende, of Salman Rushdie, of Mick Jagger dus. Dat maakte ook niet uit: er waren mensen in mijn huis en die stonden in de weg. Mick Jagger zat in mijn stoel aan de eettafel en ik zei tegen hem dat hij moest wegwezen. Toen zei hij tegen me dat ik naar bed moest."

Nu, een kwarteeuw later, is Mick Jagger Olivia Wildes baas, als medebedenker en executive producer van de nieuwe televisieserie Vinyl. In 1996 stapte Jagger op zijn vriend en regisseur Martin Scorsese af met het idee een film te maken over de rock-'n-rollwereld. Het moest net als Scorseses Casino een episch verhaal worden. Er werden een paar versies geschreven en in 2008 werd scenarist Terry Winter (The Sopranos, Boardwalk Empire, The Wolf of Wall Street) bij het project gehaald.

Maar net toen het af was, stortte de wereldeconomie in. Een paar jaar later kwam het terecht bij HBO en werd het herschreven tot een serie. Het oorspronkelijke plan om het verhaal over een periode van veertig jaar te vertellen werd aan de kant geschoven en Scorsese, Jagger en Winter kozen voor het perspectief van een worstelende platenbaas, gesitueerd in het New York van 1973.

Het was een interessante periode uit de geschiedenis van de rock-'n-roll. De rekening voor alle vrijheid en blijheid uit de jaren 60 werd opgemaakt, Jimi Hendrix was dood, The Beatles gestopt en Elvis over zijn piek. Tegen die achtergrond zoomt Vinyl in op platenbaas Richie Finestra (Bobby Cannavale, vooral bekend als maffiabaas Gyp Rosetti uit de serie Boardwalk Empire, waarvoor hij een Emmy won) die, volgevreten aan de vette jaren 60, zichzelf en zijn platenlabel American Century opnieuw moet uitvinden.

Het label is Richies trots, zijn existentiële erfenis, de reden en het bewijs dat hij bestaat. Aan Richies zijde zijn echtgenote Devon (Olivia Wilde, uit House en Rush), een kunstzinnige en vrijgevochten vrouw die zich in een ander leven in de kringen van Warhol bevond en bekend stond als 'Devilish Devon'. Nu heeft ze dat ingeruild voor een leven volledig in dienst van Richie en zijn carrière: een groot huis met zwembad in een dure buitenwijk en twee kinderen. En daar heeft ze schik in. Voorlopig tenminste.

Drank, seks, drugs

Dat allemaal tegen de ruige achtergrond van New York, dat zich in die periode op een economisch dieptepunt bevond, een paar jaar van het bankroet verwijderd was en een broeinest van criminaliteit was. Een stad aan de rand van de afgrond, maar ook een inspiratiebron voor meeslepende verhalen, getuige niet alleen Vinyl, maar ook het populaire boek City on Fire en de aanstaande Netflix-serie van regisseur Baz Luhrmann over disco en hiphop die zich ook daar afspeelt.

"Het was toen zo anders dan het nu is", verklaart scenarist Terry Winter, die zelf in de jaren 70 opgroeide in New York. "New York zat in de seventies op een economisch dieptepunt en de misdaadcijfers swingden de pan uit. De stad was een paar jaar verwijderd van het bankroet. Het was een spannende, opwindende en gevaarlijke plek. En daar komt vaak geweldige kunst uit voort. Dat gold zeker voor de muziekindustrie. Punk, disco en hiphop: het ontstond om een of andere reden allemaal in 1973 in New York. Die tumultueuze tijden zijn een voedingsbodem voor waanzinnige kunstuitingen. Dat maakt het interessant."

Maar hoe vang je zo'n tijdperk, die sfeer? Vinyl heeft in ieder geval het extravagante van The Wolf of Wall Street, het sexy vintagegevoel van Mad Men en de singalong nostalgie van Almost Famous. Er zijn oneindig veel sigaretten, bijna evenveel sterke drank, seks, drugs, nog meer drugs, nog een beetje meer drugs en - logischerwijs - veel rock-'n-roll, al dan niet bekend bij de kijker.

Want in de serie komen zowel de bekende platen uit de jaren 70 voorbij als muziek die speciaal voor Vinyl is geschreven. En dat wil nog wel eens voor verwarring zorgen. Winter vertelt hoe tijdens een scène in een drukke discotheek een paar figuranten hun telefoon erbij pakten om met Shazam te achterhalen welk nummer er werd gedraaid.

Tevergeefs.

Die verwarring is precies wat de makers voor ogen hebben. "Je kunt het verhaal van rock-'n-roll in 1973 niet vertellen zonder de bands die toen prominent waren te erkennen en te laten zien", zegt Winter. "Alles van Alice Cooper en Led Zeppelin tot David Bowie en Elvis Presley. Dat is de wereld waar een platenbaas in zou leven. Later hebben we daar wat fictieve bands aan toegevoegd. De uitdaging is om mensen te verwarren: is dit nou een echte band?"

En wat heeft Mick Jagger hier allemaal mee te maken? 'Executive producer' klinkt natuurlijk mooi, maar wat betekent het? Jaggers bijdrage zit hem niet zozeer in verhalen of anekdotes, zegt Winter. "Maar meer in de algehele sfeer, hoe muzikanten zich verhielden tot de platenmaatschappijen en andersom, en wat er gebeurt tijdens een tournee. Micks grote bijdrage zit natuurlijk in de muziekselectie. Het goedkeuren van de artiesten die de muzikanten portretteren. Het moesten mensen zijn die ervaring hadden met optreden, geen acteurs die doen alsof ze muzikant zijn."

Op stap met de zon

Je zou Jagger dus het best kunnen omschrijven als de creatief adviseur van Vinyl. Ter voorbereiding op zijn rol liep Bobby Cannavale (Richie) een tijd mee met de rockster, als een soort gedroomde snuffelstage. "Het was heel waardevol om te zien hoe mensen zich gedragen als hij in de buurt is. Ik ging met hem uit eten, bezocht Stones-concerten, hing backstage rond en ging na afloop met hem uit. Dat was echt interessant. Het is alsof je op stap bent met de zon. Je gelooft gewoon niet hoe mensen zich gedragen. Iedereen wil iets van Mick en het is heel interessant om te zien hoe mensen van hem krijgen wat ze willen."

Hoe was dat voor Cannavale zelf, om zo dicht bij een van de grootste rocksterren ooit te zijn? "Ik dacht er niet te veel over na. Ik heb de gewoonte om cool te blijven. Omdat ik heel geconcentreerd ben, mijn werk gedaan probeer te krijgen. De toegang die ik kreeg tot de mensen uit die tijd, heeft me enorm geholpen. Ik kon het me niet veroorloven om in hun bijzijn te flippen. Pas achteraf dacht ik: "Oh my God, I can't believe I hung out with Mick Jagger."

Jagger zelf zal er weinig van gemerkt hebben. Net zoals hij geen weet heeft van zijn ontmoeting, jaren geleden, met de piepjonge Olivia Wilde. Ze heeft hem er nog niet aan herinnerd. Misschien ook omdat ze dat niet durft. Ook voor de acteurs uit Vinyl is Jagger een mythe, een halfgod. "Het is te raar om te bevatten dat hij nu mijn baas is", zegt Wilde. "Hij is zo belangrijk voor me geweest, zeker als cultureel icoon. Dus het was beyond bizarre om hem op de set te hebben bij Vinyl."

Want plots was hij daar, tijdens de opnames van de eerste aflevering. Jagger kwam een kijkje nemen bij de scène die zich afspeelt tijdens Richies verjaardagsfeest. "Ik kijk richting de camera en zie hem daar staan met een koptelefoon op. I was like: 'Mick Jagger is here. Hij is hier en hij kijkt hoe ik acteer. Ik denk niet dat ik dit kan.'" Al die verblindende zonneschittering terzijde: misschien is Jaggers belangrijkste aandeel wel het gevoel dat hij geeft aan iedereen die betrokken is bij Vinyl. "Hij voegt een bepaalde mate van authenticiteit toe, geloofwaardigheid. Iedereen voelt zich vereerd om onderdeel van de serie te zijn dankzij Mick en Marty."

Met Marty bedoelt Wilde regisseur Martin Scorsese. Het klinkt misschien op het dweperige af intiem, maar die amicaliteit is precies wat Scorsese met zijn acteurs wil bereiken. "Hij wil dat je op je gemak bent met hem", vertelt Bobby Cannavale. "Iedereen die met hem werkt, bewondert hem. Dat werkt voor geen meter. Marty weet dat. Dus hij wil daar vanaf, zo goed en zo kwaad als het gaat." Drie maanden voor de opnames begon Cannavale met Scorsese op te trekken. "Dan belde hij me op en vroeg me wat ik aan het doen was. Dan gingen we samen naar een concert of kwam ik naar zijn huis en aten we pizza. Het was als een gek soort buddyproject. Maar het stond allemaal in het teken van dat ik me bij hem op mijn gemak zou gaan voelen."

Huiswerk

Scorsese is, vertellen Cannavale en Wilde, een wandelende filmencyclopedie. Als hij met acteurs spreekt, refereert hij veelvuldig aan allerlei personages en films. Films die dan netjes de volgende dag in de kleedkamer van de desbetreffende acteur klaar liggen. "Hij was zo specifiek in zijn aanbevelingen", vertelt Wilde. "Hij zei niet: oké, iedereen moet deze drie films kijken. Maar: voor jouw personage heb ik dit." Zo kreeg Wilde alle Screen Tests van Andy Warhol. "En dan vroeg hij je later wat je ervan vond. Wat me deed realiseren dat ik ze ook daadwerkelijk moest kijken."

Bobby Cannavale kreeg iets meer huiswerk van de meester. "Elke keer als je met hem een gesprek hebt, refereert hij aan films. Als ik thuis kwam, of zelfs terug in de trailer, lagen die films voor me klaar. Dan was ik uitgeput en moest ik een of andere 'The blabla of the Cranes' ofzo kijken. Ik weet niet hoe die film heet, het was in ieder geval fucking saai. Of The Rules of the Game en Cocksucker Blues. Maar hij heeft alles paraat. You gotta love a guy like that."

Scorsese regisseerde voorlopig alleen de eerste aflevering van Vinyl, een twee uur durende bombastische ouverture met daarin een paar exuberante momenten die typerend zijn voor zijn werk. Dat zijn naam aan het project verbonden is, net als die van Mick Jagger, zorgt vanzelfsprekend voor hoge verwachtingen. Of Vinyl die gaat waarmaken, valt nog te bezien.

Als scenarioschrijver heeft Terry Winter wat dat betreft de ondankbare rol dat hij die topzware gouden koets met Martin Scorsese en Mick Jagger erin mag voort0trekken. Zelf denkt hij daar anders over. "Als je tegen mij als kijker zou zeggen dat er een serie is van Martin Scorsese en Mick Jagger over rock-'n-roll, zou ik antwoorden: I'm done, I'm in. Ik hoef niets van tevoren te zien. Hoe laat begint het?"