Lama's redden levens
Niet het spuug van lama's, maar wel hun antilichamen moeten kanker helpen genezen. Het Gentse biofarmabedrijf Ablynx gaat samen met het Amerikaanse Merck & Co nieuwe kankermedicijnen ontwikkelen op basis van kameelachtigen als de lama en de alpaca. 'Dit zijn producten met toekomst.'
Farmareus Merck & Co - in onze contreien beter bekend als 'MSD' -is alvast overtuigd van het Gentse Ablynx. Het biofarmabedrijf krijgt niet minder dan 20 miljoen euro voorschot om de samenwerking tussen beide firma's te bezegelen. Later kan daar nog 10,7 miljoen euro bijkomen voor de financiering van het onderzoek. Op lange termijn kan de deal Ablynx tot 1,7 miljard euro opleveren, plus royalty's.
Het is niet de eerste keer dat Ablynx met internationale spelers in zee gaat. Met het biotechnologiebedrijf Abbvie werkt het samen aan een middel tegen reumatoïde artritis, met het Duitse Boehringer Ingelheim voeren ze onderzoek uit naar Alzheimer en met Merck & Co. kwam er in 2012 al een samenwerking voor neurologie.
Belg ontdekte het
Het Gentse biofarmabedrijf heeft namelijk enkele belangrijke troeven. "Wij ontwikkelen 'nanobodies'", legt Marieke Vermeersch van Ablynx uit. "Dat zijn heel kleine antilichamen, afkomstig van kameelachtigen als lama's, dromedarissen of alpaca's."
Die 'nanobodies' moeten het immuunsysteem van een patiënt activeren. Nu al krijgen kankerpatiënten in sommige gevallen immunotherapie voorgeschreven, maar daarbij worden dan de - grotere - menselijke antistoffen gebruikt. "'Nanobodies' zijn makkelijk te produceren, goedkoper en kunnen veel gerichter cellen aanvallen", zegt Vermeersch. "Dat maakt ze ook zo geschikt voor ziektes als kanker en reumatoïde artritis."
De lama's zijn cruciaal in dit verhaal. Want: zonder 'kameelachtigen' geen 'nanobodies'. Het was een Belg, professor Raymond Hamers (VUB), die begin jaren negentig ontdekte dat de antistoffen van lama's en dromedarissen een andere structuur hebben. Toen al werd geopperd dat de ontdekking een doorbraak zou kunnen betekenen in de strijd tegen kankertumoren. Het is op basis van die ontdekking dat Ablynx in 2001 met de steun van de VUB en het Vlaams Instituut voor Biotechnologie werd opgericht.
Minder bijwerkingen
"Dit zijn producten met toekomst", erkent professor Stefaan Van Gool (kinderneuro-oncologie UZ Leuven). "Of de nanobodies beter werk zullen leveren dan de bestaande immunotherapie, is nu nog moeilijk te zeggen. Dat zal verder onderzoek moeten uitwijzen. Hoe dan ook is het de moeite waard om verder te ontwikkelen."
Zeker bij kanker levert immunotherapie enkele bijzondere voordelen op. De klassieke chemotherapie valt naast tumorcellen ook gezonde cellen in het lichaam aan. "Daarom valt je haar uit en ben je misselijk", zegt Van Gool. "Immunotherapie valt gericht de kankercellen aan en geeft dus minder bijwerkingen." Toch heeft deze aanpak ook nadelen. "Bij immunotherapie is de kans groter dat tumorcellen zich aanpassen aan de antistoffen", zegt de expert. "En dat het middel dus niet meer werkt." Immunotherapie gaat sowieso via een infuus. Bij nanobodies zou het mogelijk zijn om er pillen van te maken.
Wat de nanobodies betreft is het nog wachten op het eerste echte medicijn. Er zitten 30 programma's in de pijplijn en er lopen zeven klinische tests. "Het middel tegen reumatoïde artritis staat momenteel het verst", zegt Vermeersch. "We hopen dat we tegen 2019 het eerste product op de markt kunnen brengen."