'Vlees eten is een schending van de mensenrechten'

Zijn trui zegt alles. Het is er een van fleece, eronder draagt hij net hetzelfde exemplaar (de verwarming staat bewust 3 graden lager), en er kleeft een logo op: 'Sea Shepherd 2005-2006'. Die organisatie voert actie tegen de jacht op walvissen en zeehonden. Maar Stijn Bruers (32) strijdt niet alleen op zee. Hij is ook woordvoerder van Bite Back, de dierenrechtenorganisatie die drie weken geleden nog schokkende undercoverbeelden vrijgaf uit varkenshouderijen.

Bruers vecht al vijftien jaar voor mens, dier en natuur. In april beëindigt hij zijn doctoraat in de moraalfilosofie, The Ethical Consistency of Animal Equality, onder leiding van Johan Braeckman. "Mijn doctoraat is ontstaan vanuit de vreemde vaststelling dat zoveel filosofen en academici nog vlees eten. Van hen kun je toch verwachten dat ze rationeel handelen en dat ze morele consistentie belangrijk vinden? Wel, rationeel moet je zeggen dat dieren eten moreel niet consistent is."

Vlees eten is discriminatie, zegt Bruers. "Speciesisme heet dat, naar analogie van racisme en seksisme. Als discrimineren op basis van ras of geslacht niet mag, dan mag het ook niet op basis van soort. Louter mens-zijn is geen valabel argument. Want wat is dat, een mens? Net zoals de grenzen tussen blank en zwart niet eenduidig zijn - denk aan mulatten - of tussen man en vrouw - denk aan interseksuele mensen - zijn de grenzen tussen mens en dier ook niet zo duidelijk, ook al denkt iedereen daar intuïtief anders over."

De mens en het varken hebben gemeenschappelijke voorouders, betoogt Bruers. Alle tussenvormen van die twee categorieën hebben ooit bestaan. Er is nergens een scherpe grens te trekken tussen wanneer de mens een mens geworden is, en het varken een varken. "Het enige wat je kunt zeggen, is dat die tussenvormen op dit moment in de evolutie verdwenen zijn. Maar dat is toch een heel arbitraire reden om de ene categorie de toestemming te geven de andere categorie te kweken, te slachten en op te eten?"

Je zou het speciesisme kunnen counteren door te zeggen dat mensen meer verstandelijke vermogens hebben dan dieren. Een mens kan naar de maan vliegen, een varken kan dat niet. En dan kun je wel spreken van twee verschillende soorten. Maar ook dat argument gaat niet op, zegt Bruers. "Een varken kan de mentale leeftijd hebben van een driejarig kind, en kan eenvoudige computerspelletjes spelen. Een geestelijk gehandicapte met een mentale leeftijd van zes maanden kan dat niet. Allebei hebben ze gevoelens, allebei kunnen ze pijn ervaren, maar degene die in dit geval het minste verstandelijke vermogens heeft, behandelen we oneindig veel beter dan varkens. Dat klopt niet."

Carl Lewis kan het wel

Maar met een theoretische, academische publicatie bereik je niet de grote massa. En dus is er dat tweede boek dat dit jaar uitkomt, over een varken dat Harry heet. Schrijven voor het brede publiek is niet nieuw voor Bruers. In 2010 bracht hij al Het dierendebacle uit, waarin hij 150 drogredenen om vlees te blijven eten weerlegt. We proberen er nog drie, tegen beter weten in.

Eén. In Afrika kan een geslachte koe noodzakelijk zijn om te overleven. "Als mensen in Afrika niet aan goede eiwitbronnen komen omdat de aarde er minder vruchtbaar is dan hier, dan moeten wij die aan hen geven." Dat de Afrikanen dan afhankelijk zijn van onze goodwill, daar ziet Bruers geen graten in. "Ik vind dat minder erg dan dat ze afhankelijk zijn van dieren. Wij geven vrijwillig voedselhulp, dieren geven niet vrijwillig hun vlees. Bovendien kun je toch een soort van ruilhandel opzetten? Wij geven voedsel, zij doen aan wetenschappelijk onderzoek, of geven een stuk van hun kennis en cultuur aan ons."

Twee. Vroeger aten mensen ook vlees om te overleven. "Waarschijnlijk hebben we ons leven ook te danken aan voorouders die vrouwen verkrachtten. En toch wordt dat barbaars gedrag vandaag streng bestraft. Bovendien: de mens heeft geen vlees meer nodig om te overleven. Plantaardige voeding is perfect gezond voor het lichaam. Al Gore, Bill Clinton, Carl Lewis zijn veganisten. Zelfs topsporters kunnen dus zonder vlees, vis en dierlijke producten."

Drie. Als je geen vlees meer eet, moet je bepaalde stoffen vervangen door pillen. Dat is vreemd. "Vitaminen als B12 zijn een voedingssupplement, maar voor mij is vlees dat ook. Vlees heeft smaak, akkoord, maar voor die smaak zijn er wel schendingen van rechten moeten gebeuren."

De mens, een meeloper

Blijft de grote vraag: als er geen enkel rationeel argument is, waarom doen we het dan nog? Waarom krimpt onze maag ineen van een filmpje over hoe angorakonijnen worden behandeld, en eten we toch konijnenbil met kerst? "Vegetariërs en vleeseters hebben dezelfde morele waarden: niet onnodig pijn veroorzaken, niet discrimineren, niet willekeurig slachtoffers maken. Maar verschillende factoren zorgen ervoor dat een mens soms dingen doet die compleet indruisen tegen die waarden. Denk aan het gehoorzaamheidsexperiment van Milgram. (Een experiment uit de jaren zestig waaruit bleek dat mensen bereid zijn een onschuldig iemand elektrische schokken toe te dienen als de leiders van het onderzoek daarom vragen, SMU.) Wat ook meespeelt: als iedereen in je omgeving het normaal vindt dat je vlees eet, vind je het zelf ook normaal."

En dan komt deze straffe vergelijking: "Vleeseters doen hetzelfde als de nazi's. Het botst zo hard met waar je in gelooft, maar je beseft het niet. Of je handelt er niet naar. De ondertitel van mijn nieuwe boek zal zijn: 'Hoe we samen onze waarden van tafel vegen.' Want dat is wat we doen: onze diepste morele overtuigingen naast ons neerleggen als we vlees eten."

Bruers is een activist, dat wist u al. En activisten hebben harde woorden nodig. Maar ook hoop en optimisme. "Als je kijkt naar hoe men in de Middeleeuwen met dieren omsprong, is er veel vooruitgang. Ooit zal de mens zich afvragen hoe het in godsnaam mogelijk is dat wij dieren hebben gekweekt, geslacht en gegeten. Daar ben ik zeker van."

BIO

is doctor in de wetenschappen (theoretische natuurkunde en ecologie, KU Leuven)

is doctoraalonderzoeker moraalwetenschappen (UGent)

is als actievoerder betrokken bij o.a. Greenpeace, Bite Back, WWF, Natuurpunt, GAIA, Vluchtelingenwerk

schreef de boeken Universele liefde. Naar een ecologische, spirituele levenskunst (2007), De odyssee van medeleven. De walvisstrijd en mijn inzet voor mens, dier en natuur (2008) en Het dierendebacle (2010)