Mens heeft er (voorlopig) meer last van dan milieu

Er ligt een dode eend in de Grotevijversbeek. Laurent Neuville van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) fronst even de wenkbrauwen, maar durft niet te zeggen of de watervogel het slachtoffer werd van de giframp die Wetteren deed ontvolken.

Neuville schept met een emmer water uit de beek, op enkele honderden meters van het treinongeval. Hier werden de waarden voor acrylonitril maandag en dinsdag overschreden. Net zoals in de Molenbeek, aan de andere kant van Wetteren, trof de VMM een hoeveelheid van de giftige stof aan die mogelijk schadelijke effecten heeft en vissterfte kan veroorzaken. Dinsdag bleek de Grotevijversbeek 135 mg/liter acrylnitril te bevatten - terwijl het al vanaf 10 mg/liter opletten geblazen is.

"Acrylonitril is een zeer toxische stof", zegt woordvoerder Bart Van Besien van de VMM. "Potentieel is het zeer schadelijk voor mens en milieu, maar voorlopig lijkt de schade nog mee te vallen."

Koelbox

Aan het begin van de afgezette Rijckerstraat vult Neuville allerlei flesjes met het bruinige water van de Grotevijversbeek. Zelf meet hij al de zuurstofgraad, de geleiding en de pH-waarde van het water, de andere tests vinden plaats in het Gentse lab van de VMM. "We zullen vrijdag (vandaag) pas weten wat de analyse oplevert van de stalen die we woensdag en donderdag hebben genomen", legt Van Besien uit. "Mogelijk is er toch nog vervuild water in de Schelde beland."

Neuville is al de hele week op de baan om waterstalen te verzamelen. Iedere dag neemt hij een eerste staal in Dendermonde, waarna hij geleidelijk afzakt tot in Wetteren en Melle, even verder stroomopwaarts langs de Schelde. Heeft hij geen angst om met potentieel vergif in aanraking te komen? "Ach, neen. Als ik iets vreemds zou ruiken, zou ik me meteen uit de voeten maken, maar dat is gelukkig nog niet gebeurd", zegt hij terwijl hij alle flesjes in een koelbox steekt.

"We verplaatsen ons mee met de concentratie van het gif. Hoewel het snel afbreekt, moeten we de aanwezigheid van die stof blijven monitoren, de komende dagen en misschien zelfs weken", benadrukt Van Besien. "Waarschijnlijk is de schade beperkt gebleven doordat het bluswater met schepen afgevoerd werd."

Bij het Agentschap voor Natuur en Bos zijn er voorlopig nog geen meldingen van dierlijke slachtoffers binnengelopen. "Maar bij milieuvervuiling is het altijd koffiedik kijken wat de effecten op lange termijn zijn", zegt woordvoerder Dirk Bogaert. "Je weet nooit of het gif zich verzamelt in insecten, die op hun beurt worden opgegeten door andere dieren. Meestal duurt het zo'n vier weken voor acrylonitril echt verdwenen is. Daarom is er tot eind mei een visverbod op de Zeeschelde van de sluis in Merelbeke tot de monding van de Dender. We nemen het zekere voor het onzekere."

Terwijl de VMM waterstalen analyseert, volgt het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) het visbestand. "Het is typisch voor zware vergiftiging dat je een massa dode vissen ziet drijven, maar voorlopig is er geen visuele vissterfte", zegt woorvoerder Koen Van Muylem. "De vis is mogelijk kunnen vluchten, omdat de vervuiling geleidelijk opgetreden is. Nu kunnen we daar echter nog niets over zeggen. Volgende week volgt wel een monitoring een eindje stroomafwaarts. Daaruit zullen we kunnen afleiden of de vissen verdwenen zijn of niet."

Tot nader order kijkt het INBO niet naar andere dieren dan vissen. "Eén dood beest zegt niets. Een dood konijn moet je al gaan analyseren", merkt Van Muylem op.

Dikbillen

Hoeveel huisdieren er geëvacueerd werden, heeft gouverneur Jan Briers niet bekendgemaakt. Veel katten en honden bleven wel achter toen hun baasjes halsoverkop het hazenpad kozen. In een straat op driehonderd meter van 'ground zero' krijgen terugkerende bewoners van de brandweer te horen dat ze alle voeding die buiten de ijskast lag, moeten weggooien. Kledij die niet in de kast hing, moet in de wasmachine. Maar achtergelaten huisdieren worden zonder aarzelen gekust en geknuffeld.

Even verder graast een kudde runderen nietsvermoedend naast de plaats van het treinaccident. De koebeesten trekken zich geen fluit aan van de uitgebrande wagons op de spoorweg. Ziekelijk zijn ze allerminst: wanneer twee mensen zich op hun wei wagen, beginnen ze kwiek te draven en gooien ze vrolijk de achterpoten in de lucht. Evacuatie? De Wetterse dikbillen weten van geen wijken.