Op naar Nederland: fiscaal shoppen in Europa
België is niet het enige land dat multinationals in de watten legt met een uiterst lage winstbelasting. Grote bedrijven kunnen makkelijk shoppen in Europa. 'Veel Europese landen hebben gunstregimes. Hun fiscale concurrentiestrijd verloopt op het scherp van de snee.'
Een op de vijf van de grootste multinationals ter wereld kiest voor de Belgische route om zijn winst zonder veel verlies door de belastingmolen te draaien. Onderzoek van de krant De Tijd leert dat bedrijven zoals Exxon, Coca-Cola, ArcelorMittal, Ikea, BP en Carrefour erin slagen miljarden aan belastingen uit te sparen door handig om te springen met onze wetten.
Terwijl andere bedrijven in ons land al snel 25 procent belasting betalen op winst, neemt de fiscus genoegen met een schijntje van dat percentage als het om multinationals gaat. Gemiddeld betalen de multinationals slechts 0,7 procent belasting. Het instrument dat ze hiervoor aanspreken is de notionele intrest.
Oorspronkelijk bedoeld als middel om Belgische ondernemingen te helpen om een stevige kapitaalbuffer aan te leggen, is de notionele intrest ook zeer in trek bij multinationals. Via financieringsvennootschappen in ons land slagen ze erin om het fiscale instrument zodanig uit te melken dat er nauwelijks belasting verschuldigd is. Op een winst van 25 miljard euro betaalden de 25 vennootschappen met het grootste eigen vermogen in 2011 slechts 180 miljoen euro belastingen.
Onder meer dank zij de notionele intrest wordt ons land regelmatig geciteerd in lijstjes van belastingparadijzen. Zo belandde België twee jaar geleden in de top 10 van het weekblad Forbes, dat gespecialiseerd is in alles wat met vermogen en belastingen te maken heeft.
Toch is het Belgische gunstbeleid niet uitzonderlijk, zeggen specialisten. "De notionele intrest is geen speciale ziekte, maar is een onderdeel van een kanker die in heel Europa woekert", zegt François Gobbe. Hij is bestuurder van Tax Justice Network, een internationaal verband van onderzoekers en activisten die ijveren voor een eerlijk belastingstelsel.
Zo beschikken Nederland, Luxemburg en Zwitserland over gunstregelingen die te vergelijken zijn met onze notionele intrest. Bedrijven maken er afspraken met de fiscus over hoeveel belastingen ze betalen. Voor financieringsvennootschappen ligt het effectieve belastingtarief in die landen lager dan 2 procent.
Lage tarieven voor vennootschapsbelastingen fungeren ook als een magneet voor internationaal opererende bedrijven. Met tarieven van respectievelijk 10 en 12,5 procent spannen Cyprus en Ierland de kroon. Een ander eiland, Malta, hanteert een officieel tarief van 35 procent, maar bedrijven weten dat het feitelijke tarief er niet hoger ligt dan 5 procent.
Grote bedrijven zetten aparte bedrijven op om van al dat fiscaal snoepgoed te profiteren. Daarover bestaat geen hapklare informatie. Om zich een beeld te vormen van hoe multinationals shoppen, ging de Franse niet-gouvernementele organisatie Terre Solidaire in 2010 na in welke fiscale paradijzen de 50 grootste Europese bedrijven filialen hebben opgericht (zie kaart).
Onze noorderburen staan met stip op de eerste plaats. De 50 grootste Europese multinationals bezaten in Nederland 853 filialen. Oostenrijk komt met 495 filialen op de tweede plaats. België is met 394 filialen derde.
In hun studie 'De economie op drift' stellen de onderzoekers vast dat er heel wat mist hangt over wat de filialen precies doen. Geen enkele multinational geeft daar een duidelijk beeld van, wat erop wijst dat ze iets te verbergen hebben. "Hoewel niet alle filialen worden opgericht met het oog op fiscale optimalisatie, geloven we dat het onderzoek een goed beeld geeft over welke landen op fiscaal vlak het attractiefst zijn", zegt Gobbe.
Zijn organisatie ijvert voor de afschaffing van de notionele intrest en andere fiscale gunstregimes in Europa. Maar het Tax Justice Network vreest dat er nog een lange weg moet worden afgelegd om dat doel te bereiken. "Het debat over een minimale vennootschapsbelasting in de Europese Unie is stilgevallen", aldus Gobbe. "Door de crisis is er wel zenuwachtigheid ontstaan over de fiscale vluchtroutes. Overheden zoeken geld om hun begrotingstekorten te verminderen. Maar geen enkel land meent zich het momenteel te kunnen veroorloven om op zijn eentje zijn gunstregimes te schrappen."