DE FAVELA: gevaarlijk maar gastvrij

"Kijk, de wc werkt prima." Triomfantelijk drukt José Sebastião (42) op de knop, en inderdaad: een ruime hoeveelheid water spoelt door zijn enigszins afgebrokkelde toiletpot. Het huis van Sebastião staat in sloppenwijk Vidigal, en heeft een prachtig uitzicht over de kust van Rio de Janeiro. De timmerman is druk aan het verbouwen, want hij gaat kamers verhuren aan toeristen. "Mijn huis is een fantastische plek om te verblijven tijdens het WK."

Over zes maanden begint het wereldkampioenschap voetbal in Brazilië. Het ministerie van Toerisme verwacht 600.000 buitenlandse bezoekers, plus 3 miljoen door het land reizende Brazilianen. De vraag is waar al die voetbalfans moeten slapen.

Vooral in Rio, de populairste bestemming van Brazilië, is een groot gebrek aan onderdak. De gemeente schat het aantal beschikbare kamers tijdens het WK op 40.000, dat is inclusief hostels, bed & breakfasts, 'love-motels', en nog te bouwen hotels. Volgens de Braziliaanse Hotelvereniging is 90 procent van die kamers al gereserveerd.

Extreem geweld

Minister van Toerisme Gastão Vieira luidde eind vorig jaar de noodklok en riep de burgemeesters van de twaalf speelsteden op te investeren in campings en andere alternatieve huisvesting. Hij uitte ook zijn zorgen over de hoge prijzen. Normaal gesproken kost een hotelkamer in Rio gemiddeld 130 euro per nacht, tijdens het WK moeten toeristen gemiddeld 350 euro neertellen. "Door het aanbod te vergroten, kunnen we de exorbitante prijsverhogingen indammen", aldus de minister.

Het is een snikhete zomervakantie in Rio. De bewoners van Vidigal lopen rond in badkleding, drinken bier, en hebben de volumeknoppen van hun muziekinstallaties vol opengedraaid. Kinderen hangen rond een waterput en achtervolgen elkaar met emmers water. Af en toe springen ze opzij om de motortaxi's te ontwijken, die op hoge snelheid door de smalle, steile straatjes scheuren.

Sara Junger (26) geeft een flyer aan een man die bezig is een paaltje in de grond te kloppen. "Heb je een kamer over?", staat er op het papiertje. "Registreer je huis als gastenverblijf, en verdien geld tijdens het WK." De man werpt een verveelde blik op de flyer, frommelt het in zijn zak en zwoegt zwetend verder.

Junger begon een half jaar geleden met Alberque da Comunidade Vidigal, een eenmansbedrijf dat toeristen huisvest bij bewoners van Vidigal. "Iedereen kan zich aanmelden", zegt Junger, zelf ook inwoner van de wijk. "Tenzij het huis bij zware regenval risico loopt van de berg te worden gespoeld."

De jonge onderneemster hoopt binnenkort subsidie te krijgen van de gemeente, zodat ze het wat professioneler kan gaan aanpakken. "Het is best lastig om bewoners warm te maken", zegt ze. "Tot voor kort was er extreem veel geweld in deze buurt, mensen zijn huiverig hun huis te openen voor vreemden."

Vidigal werd net als veel andere sloppenwijken van Rio lange tijd geregeerd door drugsbendes. In 2008 begon de regering met het 'pacificeren' van favela's. Militairen en politie trekken daarbij met grof geschut de wijk in, arresteren of doden veronderstelde bendeleden, nemen wapens en drugs in beslag en maken de weg vrij voor de zogeheten vredespolitie. Die moet orde scheppen in de wijken en stadsvernieuwing mogelijk maken. Vidigal, pal aan het strand en met de meest spectaculaire uitzichten van de stad, is ruim twee jaar geleden gepacificeerd.

Toeristen beroofd

"Het zijn wijken in ontwikkeling, met tal van mogelijkheden", zegt Junger. Vorige week is ze een samenwerking aangegaan met bedrijven die in zes andere gepacificeerde favela's kamers aanbieden. In twee daarvan zijn nog regelmatig schietpartijen tussen politie en drugsbendes, en in de deelnemende wijk Rocinha werd in mei vorig jaar een Duitse toerist doodgeschoten.

Junger maakt zich echter weinig zorgen over de veiligheid. "Er zijn bijna geen schietpartijen meer", zegt ze. "Natuurlijk gebeurt er wel eens wat, maar in dure wijken als Copacabana worden ook voortdurend toeristen beroofd." Ze vindt het bovendien belangrijk dat buitenlanders een realistisch beeld krijgen van Brazilië. "We zijn niet van plan de zaken mooier voor te stellen dan ze zijn. Criminaliteit is nu eenmaal onderdeel van de Braziliaanse samenleving."

Timmerman Sebastião heeft er in ieder geval heel veel zin in. "De slaapkamer heb ik blauw geverfd", zegt hij. "Hier in de keuken moet ik nog wat tegels vernieuwen."

Graantje meepikken

Hij klimt een gammele ladder op en toont enthousiast het spectaculaire uitzicht vanaf zijn dakterras. "Daar beneden op het voetbalveldje komt een groot scherm tijdens het WK", wijst hij. "De toeristen kunnen dan samen met de buurtbewoners naar de wedstrijden kijken."

In een van de huizen die bij Jungers bedrijf zijn aangesloten verblijft David Freimuth, een 20-jarige Duitse student. Zijn simpele kamer met golfplaten dak vormt een schril contrast met de hoge, luxueuze wolkenkrabbers langs de kust waarop hij uitkijkt. De eigenaar is er vrijwel nooit maar Freimuth lijkt zich prima te redden. "Het enige probleem is dat het internet steeds uitvalt', aldus de jongen, schommelend in zijn hangmat op een van oude deuren vervaardigd terras. "En laatst was er een week lang geen stromend water. Toen moest ik steeds met een emmer al die trappen af naar de waterput."

De student betaalt 215 euro huur per maand, dat is minstens de helft goedkoper dan kamers in de rijke buurten van de stad. Wat de kamers in Vidigal tijdens het WK gaan kosten, is nog niet duidelijk. "Het is nog te vroeg om bedragen te noemen, het hangt af van de markt", zegt Junger.

Ze sluit niet uit dat ook in de sloppenwijken de prijzen per nacht zullen oplopen. "Het is een van de weinige manieren voor de armste inwoners van Rio de Janeiro om een graantje mee te pikken van het WK."