Jeroen Wils: Nieuws is relatief

Ik heb 25 jaar lang nieuws gemaakt. Zeven jaar lang mee aan het stuur gestaan van een nieuwsmachine. Ik moest even slikken toen ik de voorbije dagen het essay van de Nederlandse journalist Rob Wijnberg las in De Morgen (DM 9 en 11/2). Wijnberg beweert dat nieuws meestal gaat over uitzonderingen in een samenleving. Dat nieuws meestal op het negatieve gericht is en dat nieuws daardoor conservatief is. Maar de nieuwsmachine is een complexere machine dan dat. Ontelbare discussies hebben we gehad op redactievergaderingen over of iets nieuws is. En als er iets is wat ik daaruit heb geleerd, is dat 'het nieuws' niet bestaat.

Of iets door nieuwsmakers als nieuws wordt bestempeld, hangt af van de relevantie van een onderwerp, maar ook van de context in een samenleving en in de tijd en van de mix aan onderwerpen in een bepaald medium. En van wie je publiek is.

Waarom hebben we de indruk dat nieuws vaak slecht nieuws is? Als nieuws zou gaan over het alledaagse, over het gewone, dan is er weinig 'nieuw' aan het nieuws. Nieuws mag en moet ook verbazen en verwonderen, prikkelen en doen nadenken. Alles wat afwijkt van het normale, of van wat we al weten, wordt daarom sneller als nieuws bestempeld.

Maar er is daarentegen de laatste jaren in alle media meer aandacht voor het duidende karakter van het nieuws, voor de verklaring. Er worden reportages gemaakt achter de schermen van een politieke partij of van een centrum voor gehandicapten. Ik ben het dus niet eens met Wijnberg die stelt dat nieuws vooral over uitzonderingen gaat, waardoor je nooit de regel leert kennen. Bedoeling is net om beter te begrijpen wat er is, niet om de uitzondering vast te leggen.

Context

Nog nooit stond de mens zo centraal in de nieuwsmedia als vandaag, veel meer dan de naakte feiten, het product of het bedrijf. Omdat we via de mens de dingen beter willen en kunnen begrijpen. En omdat de menselijke insteek toegankelijker en herkenbaarder is. Dat maakt dat nieuws vandaag net dichter bij ons staat, in plaats van dat ze enkel op de uitzondering focust, zoals Wijnberg schrijft.

Nieuws is conservatief, schrijft Wijnberg, omdat ze focust op het toenemend aantal problemen in de samenleving. Toen ik 25 jaar geleden bij Het Nieuwsblad begon, bulkte de voorpagina van de ellende, van het bloed, de moorden, de fraude, het misbruik. Er is sindsdien veel veranderd. Er is meer aandacht voor de verteerbaarheid van het nieuwsproduct, voor de gezonde mix van negatieve en positieve emoties, van tekst en beeld.

Wijnberg waarschuwt voor de misleidende blik die het nieuws soms geeft. Laten we afstappen van het idee dat hét nieuws dé waarheid is. Nieuws is subjectief en relatief. Nieuws is pas nieuws als het in een bepaalde context nieuwswaardig is. Een bejaarde die uitglijdt op een ijsplek en sterft is geen nieuws, gebeurt dat drie keer in een week, dan is het een trend. Nieuws is ook pas nieuws als het past binnen de mix aan onderwerpen in een bepaald medium. Er wordt op elke redactievergadering elke dag gekookt met de ingrediënten die zich aandienen en die in de juiste verhouding tot elkaar moeten staan. Soms sneuvelen daardoor onderwerpen. Maakt dat het gesneuvelde nieuws minder nieuwswaardig? Zeker niet, op andere dagen haalt het wél de krant.

Wijnberg geeft in zijn essay aan nieuws een te verheven status. Nieuws is ook een consumptieproduct en dus gebonden aan commerciële imperatieven, en dat hoeft niet per se schadelijk te zijn voor het nieuws. Elk medium probeert een bepaald publiek te bespelen en kiest de onderwerpen die bij dat publiek passen. En elk publiek smaakt het ongewone beter dan het algemeen aanvaarde. Vergelijk het met een goed boek of een sterke film: hoe uitzonderlijk het thema of hoe spectaculairder de invalshoek, hoe groter het publiek vaak. Ook dat maakt nieuws relatief.

Een groter streven lijkt me de expertise van de journalist. En de grootste bedreiging is noodgedwongen generalisme. Er wordt te veel gevraagd van de verslaggever, die te snel moet werken en te weinig tijd krijgt om zich te informeren, om zich te verplaatsen, om te leren en te begrijpen.

Dat is de echte bedreiging van het nieuws. Hoe relatief dat nieuws ook is.