Een mea culpa: et alors?

Dertien miljoen kijkers, bijna een kwart van alle Fransen dus, zaten zondag op het puntje van hun stoel. Commerciële zender TF1, wiens journaal landelijk sowieso al het meest bekeken is, had zo'n cijfer niet meer opgetekend sinds 2005, toen in heel Frankrijk de banlieues in brand stonden.

Kijkcijfergewijs mag de terugkeer van Dominique Strauss-Kahn dus rustig een succes heten. Twintig minuten lang antwoordde de uit de running gevallen socialistische presidentskandidaat op vragen van ankervrouw Claire Chazal. Een hoogtepunt in het gesprek was het ogenblik waarop DSK zijn "morele fout" toegaf.

"Wat (in suite 2806 van het Sofitel, LD) gebeurd is," vertelde hij aan Chazal, "was geen geval van dwang, geen vorm van agressie (...). Het ging om ongepaste betrekkingen ('une relation inappropriée'), een fout tegenover mijn vrouw, kinderen, vrienden en de Fransen. Ik ben mijn rendez-vous met hen misgelopen. (...) Het ging om meer dan een zwakte, het betrof een morele fout waar ik elke dag spijt van heb."

Toch, zegt politiek analiste Céline Bracq van opiniepeilingsbureau BVA, zat de opinie niet echt te wachten op excuses. "Enkel op het politieke niveau eisten sommigen, onder wie (PS-presidentskandidaat) Arnaud Montebourg, verontschuldigingen voor wat Strauss-Kahn de partij aangedaan had."

Maar een dergelijke geste was onnodig, meent Bracq. "Immers, onderzoek heeft uitgewezen dat de zaak-DSK geen noemenswaardig effect sorteerde op de politieke voorkeur van de kiezers. De affaire lijkt ook geen invloed te zullen hebben op de socialistische primaries begin oktober. Voor de PS valt de schade met andere woorden mee."

De Fransen hebben de bladzijde DSK dan ook omgeslagen, aldus de politicologe. "Als miljoenen mensen alsnog kijken naar zijn eerste optreden sinds de feiten, dan wel vanwege de feuilletonwaarde die ze aan het hele verhaal toeschrijven. Niet omdat ze nog een politieke sleutelrol voor Strauss-Kahn weggelegd zien."

Gesteld dat hij die overigens had willen recupereren, dan sloeg DSK de bal zondag goed mis. "Hoewel hij in het algemeen vlot op de vragen heeft geantwoord, gaf hij aan het eind van het gesprek commentaar bij de economische situatie. Welnu, daar had hij beter het zwijgen toe gehouden, hij had moeten wachten tot hij zijn legitimiteit teruggevonden had."

Acteerspel

Sowieso vinden commentatoren dat DSK steken liet vallen. Zijn communicatie mocht dan nog zo uitgekiend zijn, hij viel door de mand door te ver te gaan: de lange stiltes, die droevige blik, de ingeoefende zinnen. "Echt geloofwaardig was hij niet", meent ook een lezer op de website van Libération, een van de talloze reacties in die zin.

Anders gezegd: zelfs als de excuses gemeend waren, dan nog verbrodde het acteerspel de authenticiteit ervan. Bracq: "Als Strauss-Kahn aan iemand excuses had moeten aanbieden, dan misschien aan de vrouw in kwestie, aan zijn eigen vrouw. Publieke excuses voor een zaak die tot de privésfeer hoort, maken geen deel uit van de Franse traditie."

Wie de voorbije dagen wel nadrukkelijk om een mea culpa had gevraagd, waren inderdaad de vrouwenrechtenverdedigers. "Hij heeft zich als je reinste slachtoffer opgesteld", zegt een woordvoerster van Gisèle Halimi, een populaire, feministische topadvocate die het duel Chazal-Strauss-Kahn van meetaf aan als een mise-en-scène had bestempeld. "De lichtheid waarmee hij over de hele zaak heen stapte, is onaanvaardbaar. De wijze ook waarop hij zei dat hij de vrouwen apprecieerde: dat was een belediging voor vrouwen die het slachtoffer werden van seksueel geweld."

Halimi, die de zaak ondersteunt die de Franse journaliste Tristane Banon tegen Strauss-Kahn heeft aangespannen, slikt de excuses met andere woorden allerminst. Hoe DSK die dan idealiter had kunnen formuleren? "Dat moet hij voor zichzelf uitmaken."

'Klagerig en kwetsbaar'

Anders dan in de Angelsaksische landen, waar eerder Bill Clinton, Tony Blair, Alan Greenspan of Rupert Murdoch publiekelijk door het stof moesten kruipen (zie hiernaast), en waar de res publica steevast aan een conservatieve moraal getoetst wordt, houden de Fransen er niet van om politici op hun privéleven af te rekenen. Ook in een ander Latijns land, Italië, zit premier Berlusconi ondanks een onwaarschijnlijke sliert seksschandalen nog altijd op zijn stoel.

"Het Angelsaksische systeem verschilt dag en nacht van het Franse", zegt ook Nico Carpentier, als professor mediastudies verbonden aan de VUB en de universiteit van Loughborough. "In Frankrijk streven politici doorgaans de strategie van de ultieme waardigheid na. Herinner u François Mitterrand toen hij 'Et alors?' zei (toen in 1994 'Paris Match' het bestaan van Mitterrands buitenechtelijke dochter aan het licht bracht, LD)."

"Bovendien", zegt Carpentier, "staat de bekentenis van zijn morele fout in schril contrast tot DSK's reële gedrag. Iedereen weet dat hij een polygame ingesteldheid heeft. Als hij dat publiekelijk had bekend, zou hij zichzelf veel minder tegengesproken hebben. Al is het nog de vraag wat het publieke belang daarvan zou zijn, dat lijkt me heel gering."

"Veel relevanter is de kwestie van het geweld. Door zichzelf op een emotionele manier als een lijdend slachtoffer voor te stellen, en het kamermeisje te discrediteren in zijn voordeel, heeft DSK een veel crucialere vraag, namelijk of er bij de feiten in het Sofitel geweld te pas gekomen is, van zich afgeschoven. Moreel was dat nochtans de relevante vraag."

Wat heeft Strauss-Kahn zondag dan helemaal bewogen? Volgens Carpentier is er sprake van een "combinatie van motivaties". "Op het persoonlijke vlak speelde het element dat hij aan de schandpaal genageld was zonder zelf ooit te kunnen spreken. Zijn reactie valt daar dus wel te begrijpen. Op het politieke vlak komt het me voor dat DSK aan een strategische aftocht bezig is: hij ziet af van de presidentiële race, maar zint op langere termijn wel op een comeback. Ook daar heb ik mijn twijfels bij zijn aanpak. Hij kwam klagerig en kwetsbaar over. Hij had beter gezegd: 'Dit alles ligt achter mij, nu wil ik vooruitkijken.'"