DE GRAUWE & SCHOORS

Moeten we nu de welvaartsstaat afbreken omwille van die toestand met onze banken en de euro? Moeten we later op pensioen omwille van dat zwaard van Dexia dat met 54 miljard garanties met een zijden draadje boven de Belgische economie hangt? Goede vraag. We zitten midden in de financiële aardbeving van de eeuw, waarbij de decennialang opgebouwde spanning tussen de tektonische platen van de bankenluchtbel en de euroluchtbel met een daverende aardbeving tot ontlading komt. Er was de oorverdovende klap van Lehman Brothers in september 2008 en na een reeks nabevingen ontstaat de angst dat er een tweede, nog vernietigendere klap grijnzend ligt te wachten om toe te slaan. De reactie van Europa bestaat vooral uit overheidsbezuinigingen net op het moment dat ook bedrijven en gezinnen de hand op de knip houden. Dus de wereld bezuinigt zich naar de verdoemenis. De enige bron van welvaart is productie van goederen en diensten. Als we allemaal samen minder goederen en diensten kopen, dan daalt de productie en dus ook de welvaart. Allemaal de schuld van de banken?

Het is hemeltergend dat sommige banken zo geperverteerd zijn dat ze, zelfs na duizenden miljarden injecties van overheden en centrale banken, nog steeds doorgaan met het belazeren van de kluit ter verrijking van zichzelf. Getuige daarvan het schandaal met de Libor, de belangrijkste interestvoet ter wereld, die nu op grote schaal gemanipuleerd blijkt te zijn door een klein clubje banken ter persoonlijke verrijking. Hebben ze dan werkelijk niets geleerd? Toch wel, ze hebben geleerd dat ze mogen doen wat ze willen, want ze worden niet gestraft en de overheid betaalt de factuur van eventuele schadegevallen. Efficiënte markt, marktdiscipline, zelfregulering, vergeet het maar. Hier helpen alleen nog het kolenhok en pek en veren. De woede hierover is volkomen terecht en wat mij betreft niet groot genoeg. Maar de vraag blijft: is dit de belangrijkste bedreiging van de welvaartsstaat?

Het antwoord is nee. De gezamenlijke implosie van de bankenluchtbel en de euroluchtbel hebben niet geholpen om de welvaartsstaat te behouden. Maar de langetermijngevolgen van de bankenluchtbel en de euroluchtbel verbleken bij die van de pensioenluchtbel die al jarenlang als een donkere wolk aan de horizon opdoemt en waarvan we nu al de eerste bliksemschichten zien. Dat zonder de financiële aardbeving van de eeuw alles bij het oude had kunnen blijven en dat het dus allemaal de schuld van de banken is, is niet meer dan een aangename illusie. De latente dreiging van de Dexiagaranties kost ons in het slechtste geval - ik verwacht het niet - 54 miljard. Dat zal in 2015, het moment dat het Dexia-ongeluk echt zou kunnen gebeuren, ongeveer 13% van ons BNP zijn. Angstaanjagend veel, maar eenmalig. De vergrijzing daarentegen zal ons, zonder hervormingen, op termijn per jaar 8% van ons BNP kosten. Twee jaar vergrijzing op topsnelheid is dus duurder dan de hele Dexia-affaire samen. En het vergrijzingsproces duurt op zijn minst veertig jaar. Dat is de voornaamste reden waardoor de welvaartsstaat in het gedrang komt. Laten we daarom de welvaartsstaat hervormen om hem te kunnen behouden. Niets doen is het beste recept voor een instorting zoals we nu zien in Griekenland of Spanje.

Een noodzakelijke voorwaarde om de vergrijzing betaalbaar te houden, is dat we meer mensen aan het werk moeten krijgen. We weten ook wat we daarvoor moeten doen. De lasten op arbeid moeten omlaag voor ouderen en laaggeschoolden en als het kan voor iedereen. We moeten af van het idee dat je steeds meer moet verdienen naarmate je ouder wordt, bye bye anciënniteit dus. We hebben flankerend beleid nodig om ook meer vrouwen aan het werk te krijgen en te houden, zodat werk en gezin beter te combineren vallen. Er is een echte inspanning nodig om allochtonen beter te integreren in het onderwijs en de arbeidsmarkt, want we hebben ze nodig. We moeten mobiliteit over provinciale taalgrenzen stimuleren, zeker als ook de taalgrens daartussen ligt. Het is allemaal niet zo moeilijk eigenlijk, we moeten het gewoon doen. Laten we beginnen met het volgende: elke bijkomende besparing of nieuwe inkomst wordt voor een derde geherinvesteerd in lagere arbeidslasten. België heeft bijvoorbeeld een meevaller van honderden miljoenen door de lagere rente op overheidsschuld. Reactie van de regering: "hoera, dat is dit jaar een gemakkelijke begroting." Mijn reactie: "laten we die miljoenen herinvesteren in lagere loonlasten en toch de begrotingsinspanning doen. Voor de toekomst van onze kinderen."