'Jaloezie is een erg goeie inspiratiebron'

Norah Jones moet pipi doen. Dat zegt ze met zoveel woorden als ze de bibliotheek van het Londense vijfsterrenhotel uitloopt waar we net aan elkaar zijn voorgesteld. Even later is ze terug, en blijkt de zangeres een stuk relaxter dan bij onze vorige ontmoetingen. De vorige keer leek ze nog het meest met een ijskoningin die je elk moment een mes door je borstkas kon priemen. Het feit dat ze de in de media flink wat kritiek te slikken heeft gekregen, zal daar vast niet vreemd aan zijn geweest.

Er werd Jones verweten dat ze te flauwe, te gladde, te risicoloze platen maakte. Liftmuziek. Het waren kanttekeningen die voorbij gingen aan de kwaliteit van het songmateriaal, en aan de onweerstaanbare melancholie die veel van haar beste werk kenmerkt. Op de koop toe is ze de voorbije jaren een heel andere richting ingeslagen. De weemoed is gebleven, maar op de nieuwe plaat wordt die in een muzikaal kader gedropt dat je niet meteen met Q Music of MNM associeert.

De meeste artiesten maken in het begin van hun carrière hun meest rauwe platen, en gaan naarmate ze langer meegaan steeds afgelikter klinken. Bij jou is het net omgekeerd gegaan.

"(afgemeten) Noem je mijn eerste plaat afgelikt?"

't Is een bloedmooie plaat, maar ze klinkt een stuk gepolijster dan wat je nu doet. Als easy listening, bijna.

"Mja. Ik weet wel dat we toen veel toegankelijker klonken, maar eigenlijk hebben we alles destijds helemaal live opgenomen. Het is dus mogelijk om twintig miljoen platen te verkopen zonder daar veel moeite voor te doen. We hadden een heel clean geluid toen, maar we hebben nooit een specifiek publiek voor ogen gehouden. En de waarheid is dat het veel meer moeite kost om dat left- of center-geluid te creëren dat we op onze laatste twee platen hebben aangehouden.

"Om het met een boutade te zeggen: er komt veel voorbereiding bij kijken om spontaan te klinken. Ik merk wel dat we ons, naarmate we ouder worden, almaar minder aantrekken van wat andere mensen van ons denken. Maar de voornaamste drijfveer voor die andere sound is toch dat ik geen zin heb om keer op keer dezelfde plaat op te nemen. Verder is mijn uitgangspunt niet zoveel veranderd: ik maak gewoon de platen die ik zelf mooi vind. En probeer zoveel mogelijk plezier te beleven aan wat ik doe."

Welke functie heeft je hobbyproject Little Willies in je repertoire?

"Gewoon: ontspanning. We spelen in hoofdzaak covers van onze favoriete countryartiesten, dus heel ver reiken de ambities niet. 't Is ons gewoon om de liefde voor de songs te doen. We treden vaak incognito op in New York, en het repertoire wisselt voortdurend, afhankelijk waar we op dat moment het meeste zin in hebben. Het is ook een bewuste keuze om die platen niet te promoten. Eens we daarmee beginnen gaat het ongedwongen karakter van de groep verloren."

Hoe groot is het verschil tussen de glamoureuze publieke figuur Norah Jones en de vrouw die naast het podium ook een privéleven heeft?

"Ik zit thuis alvast niet voortdurend vastgekleefd aan de piano. (lacht) En ik ben ook geen klein lief meisje, mocht dat het beeld zijn dat in de buitenwereld van me bestaat. Als ik niet op tournee ben heb ik een vrij alledaags bestaan, denk ik. Ik kook, spreek af met vrienden en luister naar muziek."

Zomaar tussendoor: ben je een goeie kok?

"Uh-uh. Al ga ik niet erg gestructureerd te werk. Doorgaans gooi ik wat dingen samen die in theorie weinig met elkaar te maken hebben, en toch komt er iets op tafel dat wel lekker is. Ik krijg alleszins regelmatig complimenten. Maar misschien durven ze niet anders. Op tournee wordt alles geregeld, en heb ik geen enkele controle over wat ik te eten krijg. Zelfs mijn ontbijt wordt door iemand anders klaargemaakt, en voor of na een optreden gaan we meestal uit eten. Dat lijkt een luxeleven - ik klaag ook niet - maar je gaat je er op de duur wel een beetje hulpeloos bij voelen. Dus als ik thuis ben neem ik zelf het heft in handen. 't Is een andere manier om creatief bezig te zijn."

Je komt me over als iemand die zeer graag de touwtjes in handen houdt. Volgens mij ben je zo'n controlefreak dat je er moeite mee hebt om op tournee je lot in handen te leggen van een tourmanager?

"Dat gaat me niet altijd even goed af, dat klopt. Het enige moment dat ik het écht voor het zeggen heb, is die twee uur op het podium. Nu, de ironie wil net dat ik zo iemand in dienst heb om mij het leven on the road een stuk aangenamer te maken. Ik betaal personeel om mijn slaafje te zijn. Als ik op tournee mijn was moet doen, geef ik die gewoon aan iemand mee, en een paar uur later krijg ik alles netjes gestreken terug. In die zin is na een tournee weer thuiskomen keer op keer een realitycheck. Daar heb ik geen dienaars rondlopen, moet ik zelf naar de wasserette en eraan denken om alles op de juiste temperatuur in de machine te steken. Dat blijft na al die jaren altijd weer aanpassen. Het kost me toch een paar dagen om uit te vissen hoe het gewone leven ook alweer in elkaar zit."

Waar heb je het meeste moeite mee, dan?

"Het moeilijkste is om na een periode van veel werken plots niets om handen te hebben. 't Is niet omdat ik thuiskom dat ik lekker wil zitten niksen. Dat lukt misschien een dag of twee, maar achteraf loop ik gegarandeerd de muren op. Het komt er dus op aan om op heel beperkte schaal creatief bezig te blijven. Maar schrijven doe ik bijvoorbeeld niet. Het eerste deel van de nieuwe plaat heb ik drie jaar geleden al opgenomen, toen ik met Danger Mouse ook al aan Rome werkte, zijn eerbetoon aan oude Italiaanse filmmuziek. Maar in tussentijd heb ik nauwelijks iets nieuws op papier gezet. Dus toen we onlangs weer samen de studio ingingen, had ik niet één tekst, niet één melodie. Dat was spannend en bevrijdend tegelijk. Niet elk idee dat je opgooit is even briljant, dus ik moest Danger Mouse genoeg vertrouwen om desnoods frontaal op mijn gezicht te durven gaan. En omgekeerd moest ik het ook kunnen zeggen als hij met een voorstel kwam dat ik niet zag zitten. Maar we zijn zo close met elkaar dat we geen van beiden de behoefte voelden om een masker op te zetten. De plaat is klaar en we zijn nog steeds vrienden. Dat is niet altijd zo, dus ik maak me sterk dat we het goed gedaan hebben."

Ben je het met me eens dat Little Broken Hearts eigenlijk de zusterplaat van The Fall is, je vorige? Op beide platen zing je over het verwerken van een liefdesbreuk, dus thematisch zijn er alvast raakpunten. Maar ook muzikaal liggen de songs in elkaars verlengde.

"Dat heb je goed gezien. Beide platen behandelen hetzelfde onderwerp, alleen is de toon dit keer wat somberder, wat donkerder ook. Laat ons zeggen dat de nieuwe plaat op een natuurlijke wijze uit de vorige is voortgevloeid. Een deel van de verklaring ligt wellicht in de manier waarop ik te werk ga. Elke keer als ik een song schrijf, is het alsof ik een nieuw personage in het leven roep, en dan vraag ik me af in welke wereld die het liefst zou willen opgroeien. Nadien komt het er dan op aan om genoeg van die personages te creëren die bij elkaar passen, en daar komt dan uiteindelijk een plaat van. Al de songs moeten goed met elkaar overweg kunnen. In dit geval ging dat heel gemakkelijk, omdat ze allemaal in een heel korte tijdspanne ontstaan zijn. 't Was van meet af aan duidelijk dat al die liedjes broers en zussen van elkaar zijn, deel uitmaken van hetzelfde gezin."

Veel van de songs gaan over de verschillende manieren waarop mannen en vrouwen tegen relaties aankijken, en ik begrijp dat nogal wat nummers ontstaan zijn na gesprekken die je daarover met een aantal van je mannelijke vrienden hebt gehad. Wat viel je het meest op?

"Als het wat moeilijker gaat in een relatie, hebben mannen de neiging om alles op te kroppen. Ze klappen dicht, en het wordt beeld zonder klank. Vrouwen voelen veel sneller de behoefte om problemen uit te praten. Dus als je zo twee exemplaren in een koppel hebt zitten, maakt dat de communicatie er niet gemakkelijker op.

"Vroeger was ik veel meer een prater, zocht ik zelf de confrontatie op. Maar ik ben met de jaren een beetje softer geworden. Ik durf de zaken nu ook al wat vaker op hun beloop te laten, kwestie van een relatie niet helemaal dood te praten. Dat zal de leeftijd zijn. Al is zwijgen nooit een oplossing. Als je twee dezelfde types bij elkaar hebt, wordt het ofwel een zeer luidruchtige relatie, ofwel een hele stille. Doe mij dan toch maar de eerste. Er is niets mis met een beetje temperament."

Er zit veel tristesse in de nummers, dus op dat vlak is de titel van de plaat erg goed gekozen. Heeft het songschrijven je geholpen om je gebroken hart weer te lijmen?

"Mijn hart is intussen alleszins al vaak genoeg gebroken om daar iets zinnigs over te kunnen vertellen. Van nature heb ik geen neerslachtig karakter, maar net als bij iedereen loopt ook mijn leven niet altijd zoals ik zelf wel zou willen. En die tegenslagen sijpelen door in de muziek. Bovendien: als ik de tristesse van me af schrijf, betekent dat doorgaans dat ik nadien weer een stuk evenwichtiger in het echte leven sta. Het is, kortom, een nuttige uitlaatklep voor mijn frustraties. De meeste mensen zetten het op een zuipen als het gedaan is met hun lief. Ik ben niet anders op dat vlak, maar 't is toch goed dat ik mijn liefdesverdriet daarnaast ook tot iets positiefs kan ombuigen. Zolang ik er achteraf een goed nummer aan overhoud heb ik niet voor niets geleden.

"Als ik ze achteraf voor een publiek speel, zijn de eigen nummers daarom de gemakkelijkste. Ik kan de oorspronkelijke emotie zo weer voor de geest halen. Bij covers ligt dat een stuk complexer. Daar bestaat de uitdaging erin om in een tekst van iemand anders toch iets van mezelf te stoppen. Er moet een zekere verwantschap zijn, zelfs als ik in een personage stap. Ik moet voelen dat ik het nummer bezit; dat ik er een authenticiteit in kan stoppen die het geheel geloofwaardig houdt. Ik wil het niet voelen als ik een song cover. Die drie minuten moet ik ervan overtuigd zijn dat het mijn woorden, mijn gedachten zijn."

Je hebt vorig jaar samen met ondermeer Bob Dylan en Jack White meegewerkt aan een project waar je onuitgegeven songteksten van Hank Williams tot een song hebt hertimmerd. Viel het mee om met iemand te componeren die inmiddels bijna zestig jaar dood is?

"Het voordeel was dat hij niet kon tegenspreken, dus in die zin kon ik er meer van mezelf in kwijt dan bij gewone covers. En het was ook wel cool om achteraf in het tekstboekje de credit 'Williams/Jones' te zien staan. Ik ben altijd een fan van zijn werk geweest, dus dat was kicken. Anderzijds zal ik nooit weten of hij te spreken is over wat ik met zijn teksten heb aangevangen. Misschien draait hij zich wel om in zijn graf."

Op een van de nieuwe nummers, 'Miriam', sla je een toon aan die weinig mensen met je zullen associëren: die van de jaloerse ex. 'Miriam/That's such a pretty name/I'm gonna say it when I make you cry.' Ik denk dan: die Norah Jones is geen katje om zonder handschoenen aan te pakken.

"Dat heb je goed gedacht. (grinnikt) Ken je 'Delilah' van Johnny Cash? Da's de song die model heeft gestaan voor mijn eigen nummer. Het leuke aan murder ballads is dat je er op een gezonde manier heel lelijke gevoelens in kan ventileren. Want voor je het zelf vraagt: ik denk niet dat ik de agressiviteit in me heb om iemand écht het hoekje om te helpen. Alleen: soms zeg ik wel dingen die je eigenlijk niet eens hoort te denken.

"En geloof me: jaloezie is een erg goeie motivator, omdat het zo'n extreme emotie is. Elke extreme emotie is een goeie emotie. In een songtekst is er sowieso weinig ruimte voor nuance. Da's ook helemaal niet interessant. Het komt er net op aan onmiddellijk ter zake te komen. Je zegt dus nooit 'ik vind je niet zo tof maar misschien kunnen we erover praten en slagen we er zo in om onze meningsverschillen op een constructieve manier bij te leggen'. In een songtekst vertaal je dat als: ik haat je en je moet dood. (schatert) Nuances, dat is iets voor in het echte leven. Positieve gevoelens ook, trouwens. Als ik gelukkig ben, schrijf ik daar niet over. Dan ben ik veel te druk in de weer met blij te zijn."

Laatste vraag: elke plaat die je tot nog toe hebt uitgebracht is een succes geweest, dus je behoort tot het selecte kransje artiesten dat zich al tien jaar kan handhaven aan de top. Laat ons voor de aardigheid nog eens tien jaar verder kijken: hoe zou je leven er idealiter moeten uitzien in 2022?

"Om te beginnen hoop ik dat ik tegen dan nog leef. Dat zou op zich al een mooie bonus zijn. Los daarvan zou ik het fijn vinden om het tegen dan een beetje rustiger aan te kunnen doen. Misschien nog een film maken of zo? Die eerste acteerervaring in My Blueberry Nights is me enorm goed bevallen, dus ik sta alleszins open voor suggesties. Alleen: liefst niet meteen, want de planning voor de rest van het jaar zit al tjokvol en binnenkort staat er alweer een nieuwe wereldtournee op het programma.

"(bekijkt het stapeltje cd's dat tussen ons in ligt) Eerlijk gezegd: ik ben trots als ik zie wat ik tot nog toe gedaan heb. De hoezen zien er ook nog altijd goed uit, dat is ook meegenomen. Er is niets dat ik vandaag anders zou doen. Niet dat ik perfect ben, maar ik geloof niet zo in het morrelen aan je eigen verleden. Vergelijk het met naar oude foto's kijken: soms geneer je je misschien een beetje voor het haar of het kleedje dat je toen aanhad, maar op het moment zelf voelde je je daar toch goed bij. Ik kijk op dezelfde manier naar mijn platen: het zijn allemaal stappen geweest om te raken waar ik nu ben. En ik ben graag waar ik nu ben. Dus ik zal ze nooit afvallen."

Little Broken Hearts van Norah Jones verschijnt komende vrijdag bij Blue Note.