Het driegeslacht De Gucht

Donderdagochtend, klokslag tien uur en ten huize van Jean-Jacques De Gucht in Aalst is het spitsuur ter hoogte van de keuken. Eurocommissaris voor Handel Karel De Gucht (Open Vld) hapt nog snel een koffiekoek weg. "Vroeg opgestaan en nog niet gegeten." Zijn echtgenote, politierechter Mireille Schreurs, doet hetzelfde terwijl ze afscheid neemt van zoon Jean-Jacques, Vlaams Parlementslid en gemeenschapssenator voor Open Vld, van diens echtgenote Charlotte en van haar eerste kleinzoon, Jack, nog maar een goede week oud.

Niet dat het na haar vertrek al iets rustiger wordt, daar zorgt het constante gehakketak tussen vader en zoon wel voor. Als ze niet van mening verschillen over de plaats waar het interview afgenomen moet worden, dan wel over het fruit dat Jean-Jacques heeft klaargezet.

"Papa, ik moet even poseren voor de fotograaf. Kun jij alsjeblieft die bessen wassen?" De eurocommissaris vindt dat onnodig en draalt zo lang tot zijn zoon het hoofd fronsend weer om de muur steekt en zegt dat hij het zelf wel zal doen. "Hij denkt dat ik onhandig ben", zegt de eurocommissaris geamuseerd. "Ik ben wel handig, hij niet. Dat heeft hij van zijn moeder."

Als bewijsstuk toont Karel De Gucht even later het antieke wiegje in de woonkamer. "Een echt familiestuk. Mireilles moeder heeft er nog in geslapen. Ik heb het opnieuw geschilderd en ervoor gezorgd dat het wiegmechanisme weer functioneert." Alles voor de kleinzoon, immers. En voor de zoon. De zoon die hem consequent 'papa' noemt. Niet 'mijn vader'. Niet 'onze pa'. Papa. Altijd en overal, zelfs tijdens het partijbestuur van Open Vld. De logica zelve, zullen de De Guchts in de loop van het gesprek zeggen. "Ik ga mijn papa op zo'n vergadering niet plots Karel noemen. Het zou onnatuurlijk aanvoelen. Ik ben nog maar enkele dagen zelf papa, maar ik weet nu al dat ik het pijnlijk zou vinden, mocht Jack me aan iemand voorstellen als Jean-Jacques." 'Papa' beaamt. "Het is binnen de partij trouwens geweten dat hij mijn zoon is", grijnst hij.

Het ijskonijn Karel De Gucht een familieman? Absoluut. Maar dat hij nu grootvader is, betekent allerminst dat hij zijn professionele carrière op een lager pitje wil zetten. Afgelopen week sloot hij nog een akkoord over de prijs van Chinese zonnepanelen waarmee hij de crisis tussen de EU en China beëindigde, al vinden criticasters dat De Gucht met zijn demarches vooral zijn eigen carrière hypothekeert. Het zal de man zelf worst wezen. Hij liet prompt weten dat hij een verlengd verblijf in de Europese Commissie wel ziet zitten.

"Is dat nu zo abnormaal? Nee toch? Of het zal lukken, zullen we dan nog wel zien. Men zegt nu al dat het moeilijk zal worden. Ik weet eerlijk gezegd niet waar men dat haalt. Maar eerst en vooral werk ik mijn mandaat af, dat loopt nog tot einde 2014. Daar zullen de verkiezingen van mei volgend jaar niks aan veranderen. Met mijn verantwoordelijkheden kun je zes maanden voor het eind van je mandaat niet zeggen: salut en de kost. Dat zou toch niet ernstig zijn?"

Hopen op een verlengd mandaat is toch een zware gok? Dan rekent u er al op dat de liberalen sterk genoeg uit de verkiezingen komen en dat ze voor u een ministerpost zullen willen offeren.

Karel De Gucht: "Ik ga ervan uit dat men na de verkiezingen geen regering zal kunnen vormen zonder de liberalen. Daar ben ik nogal gerust op."

Omdat u mathematisch nodig zult zijn? Of omdat u per definitie uitgaat van een centrumrechtse coalitie?

"(ferm) Ik denk gewoon dat het zo zal gebeuren. De liberalen zullen trouwens ook in de volgende Vlaamse regering zitten. Niet omdat wij dat zo graag zullen willen, maar omdat het in de praktijk zo zal uitdraaien."

Dan zit Open Vld wel in twee regeringen, maar de kans is groot dat coryfee Karel De Gucht met lege handen achterblijft.

"Ja maar, ik kan toch niet in om het even welk parlement gaan zitten als ik sowieso nog minstens een half jaar Europees commissaris blijf? En wordt het niks, dan zijn er nog wel andere dingen die ik kan doen. Maar wees gerust, spoorbaas worden is daar niet bij. Ik begin alleen aan dingen waar ik verstand van heb."

De onzekerheid stoort u niet?

"Ik heb mijn kleinzoon nu, hè. (lacht)"

Het poseren is voorbij en zoon De Gucht pikt in.

Jean-Jacques: "Het is de bedoeling dat hij Jack elke maandag en dinsdag ophaalt en een vaste babysitdag op zich neemt."

Karel: "Dat zal dan toch bij bedoelingen blijven. Al vind ik het heel plezierig om grootvader te worden. Weten dat er een nieuwe generatie op komst is, verzoent je met de eindigheid van het leven. Ik vond het trouwens altijd al belangrijk om deel uit te maken van een groter geheel, iets dat wordt voortgezet. Ik zou niet graag het sluitstuk zijn. En wie weet maak ik op mijn 85ste wel deel uit van een viergeslacht."

U plant 85 te worden?

Karel: "Dat behoort tot mijn planning op middellange termijn. Op voorwaarde dat ik gezond blijf. Zodra ik een sukkelaar word, hoeft het voor mij niet meer. Maar ik ga de jaren tot mijn dood niet alleen doorbrengen als grootouder die verwent of die een toevluchtsoord is voor een kleinkind dat vindt dat zijn ouders te streng zijn. Je mag kinderen niet de indruk geven dat alles gratis is. Zo creëer je geen gelukkige mensen."

Wordt u zo'n opa die met zijn kleinkinderen wil inhalen wat hij tijdens het opgroeien van zijn kinderen miste?

Jean-Jacques: "Heb jij dan dingen gemist?"

Karel: "(blaast) Ach, ik miste ongetwijfeld bepaalde momenten, maar als ik die had bijgewoond, had ik weer andere dingen moeten opgeven. Het leven is een beperkte periode, waarin je dus maar een beperkt aantal dingen kunt doen. En ik heb niet het gevoel dat ik het leven dat ik tot nu toe leidde in ledigheid sleet. Of dat Jean-Jacques grote psychologische schade ondervond van het feit dat ik aan politiek doe."

Jean-Jacques: "Ik blijf erbij dat de kwaliteit van de tijd die je samen doorbrengt telt, niet de kwantiteit."

Wordt u dan hetzelfde soort vader?

Jean-Jacques: "(aarzelt) Nee, maar daarmee wil ik niet zeggen dat mijn ouders te weinig aanwezig waren toen mijn broer en ik opgroeiden. Ik plan mijn leven te leiden zoals ik dat wil. Tegelijkertijd wil ik ook proberen alle dromen van mijn zoon waar te maken. Maar dat betekent toch niet dat je je als ouder volledig moet wegcijferen?"

Hoe zit het dan met uw ambities? Het lijkt wel alsof u zich in de Senaat meer in uw sas voelt dan in Vlaanderen.

Jean-Jacques: "Dat ziet u verkeerd. Ik doe mijn werk in Vlaanderen heel graag. Wat ik wil doen, is de zaken die ik opvolg, zoals cultuur,een deel onderwijs, ethische thema's en een aantal plaatselijke dossierszo goed mogelijk blijven opvolgen. Alleen zitten we in Vlaanderen in de oppositie momenteel en kun je daardoor minder verwezenlijken."

Daarvoor moet u herkozen raken en laat nu net Oost-Vlaanderen een liberale moordkuil zijn met veel meer prominente kandidaten dan er aantrekkelijke plaatsen zijn. Het is lang niet zeker dat u opnieuw de Vlaamse lijst zult kunnen trekken.

Jean-Jacques: "Dat zullen we na ons congres in november zien, maar ik ben ervan overtuigd dat we er zonder ruzie uit zullen raken. We hebben een heel belangrijke verkiezing en ik weet niet of u het al merkte, maar de afgelopen maanden zijn heel rustig geweest. De partij draait goed."

Maar de peilingen blijven wel verontrustend laag, toch?

Jean-Jacques: "Elke verkiezing is een risico."

Voor u persoonlijk waren de gemeenteraadsverkiezingen ook niet echt een opsteker. Open Vld haalde in Aalst met u als lijsttrekker het slechtste resultaat in 36 jaar.

Jean-Jacques: "U moet de geschiedenis van de liberalen in Aalst kennen om te begrijpen dat we staan waar we vandaag staan.Maar we haalden wel 17,3 procent in een centrumstad. Wat mijn persoonlijke score betreft, 3.570 stemmen, was ik ook zeer tevreden. Het was bovendien een bijzonder moeilijke verkiezing, in heel Vlaanderen moest je opboksen tegen een tegenstrever die zelf enkel in Antwerpen verkiesbaar was."

Karel: "Een golfbeweging van puur nationalisme is het. Dat is gevaarlijk. Als Bart De Wever zegt dat je alleen in Vlaanderen een ethische gemeenschap kunt opbouwen omdat we elkaar kennen en dezelfde geschiedenis hebben, dan weiger ik dat te banaliseren. Alles wat er in de Europese geschiedenis is misgelopen de afgelopen honderd jaar, is het gevolg van nationalisme. Dat heeft ons in het verderf gestort. Tot mijn laatste snik zal ik blijven waarschuwen tegen dat zeer gevaarlijke fenomeen."

Gelooft u echt dat N-VA zo'n gevaarlijke partij is?

Jean-Jacques: "Bij Open Vld zitten geen vijftig Vlaams Blokkers. Karim Van Overmeire is nu N-VA-schepen in Aalst, maar heeft in het 70 puntenplan wel geschreven dat er aparte scholen moeten worden opgericht voor kinderen van allochtone afkomst. Hoe kun je dan als partij beweren dat je overlopers eerst screent?"

Karel: "Bij een groot stuk van het personeel van N-VA zie je nationalistische bloedlijnen. De N-VA heeft een nationalistische achtergrond. Sinds de Eerste Wereldoorlog is die tendens in Vlaanderen aanwezig en zij belichamen die. Is iedere N-VA-kiezer een nationalist? Natuurlijk niet. Maar ze worden wel gebruikt om van het nationalisme de machtsfactor in België te maken."

Jean-Jacques: "In Aalst zie je dat al. Maar wat zijn de concrete gevolgen na een half jaar? Dat de burgemeester (Christoph D'Haese, die twee jaar geleden van Open Vld overstapte naar N-VA, sjs/avb) al een aantal beslissingen heeft genomen die Aalst en zijn bevolking voor de volgende twintig jaar zullen hypothekeren op financieel vlak. Dan zit je er toch volledig naast?"

Karel: "Je merkt dat hij de jonge versie van mij is, hè? Als je jong bent, doe je soms uitspraken die door andere mensen als kwetsend worden ervaren. Als ik Jean-Jacques al iets op het hart gedrukt heb, is het wel op te letten mensen niet persoonlijk te raken wanneer hij zijn punt duidelijk wil maken. Op mijn palmares staat namelijk een aantal uitspraken waarvan ik nu vind dat ik ze beter voor mezelf had gehouden."

Zoals de vergelijking van Vlaams Belangers met mestkevers? Of die van de toenmalige Nederlandse regeringsleider Jan Peter Balkenende met Harry Potter?

Karel: "Nee hoor, die niet. Die uitspraak over Balkenende berust op een misverstand en die mestkevers vind ik nog altijd een van de mooiste beelden die ik ooit gebruikte. Het kwam ook hard aan, en terecht als je spreekt over de kopstukken van de partij. Maar de mensen die soms puur uit frustratie op Vlaams Belang stemden, heb ik daarmee toch gekwetst, besefte ik later pas.

"In de loop van de jaren ben ik toch wat milder geworden. Al valt dat de buitenwereld niet altijd op. In De Morgen werd ik deze week nog gekarakteriseerd als arrogant. Wel, ik heb niet de ambitie om arrogant te zijn."

Stoort zo'n uitspraak u dan?

Karel: "Dat niet, ik vind het gewoon onnozel. In De Standaard stond deze week dan weer dat ik een vergane glorie ben. Tja.

"Ik ben wel iemand die graag leiding geeft. Dat mag allemaal niet meer worden gezegd, maar ik doe dat graag. Ik zeg graag: ik denk dat het zo moet gebeuren en zo gaan we het doen. De politiek is daar natuurlijk een terrein voor. Bijvoorbeeld bij de onderhandelingen met China: op een bepaald moment neem ik dat zelf in handen. Ik vind macht een noodzakelijk goed in een maatschappij en heb geen probleem om die ook uit te oefenen."

U bent niet ijdel genoeg om u zich die kritieken aan te trekken?

Karel: "Ik ben niet zo ijdel als de meeste mensen denken. Meestal weet ik heel goed van mezelf of ik iets goed of minder goed deed. Ik vind regelmatig dat ik dingen minder goed afhandelde dan ik zou kunnen. Daar loop ik natuurlijk niet mee te koop en vroeger al helemaal niet. Als je jong bent, moet je een rebel zijn. Anders moet je niet in de politiek stappen."

Is Jean-Jacques een rebel?

Karel: "Ja, ik herken mezelf in hem."

Jean-Jacques: "Ik heb mijn overtuiging en je moet goede papieren hebben om me van mening te doen veranderen. Wat niet betekent dat ik niet opensta voor andere opinies."

Karel: "Over alles een uitgesproken mening hebben, een beetje revolutionair zijn. Zo was ik ook toen ik pas begon als politicus. Zo hoort het als je jong bent. Het is de rol van de jeugd om te beuken. Niet domweg, wel met dossierkennis. Maar beuken, zodat het vooruitgaat."

U zei enkele jaren geleden nochtans nog dat u betwijfelde of het de besluitvorming ten goede komt, al die jonge

mensen in de politiek.

Karel: "Dat is waar. Ik vind niet automatisch dat iedereen die jong is goede dingen doet. Maar ook oudere mensen maken fouten. En politiek komt nu eenmaal in generaties en nieuwe generaties moeten groeien en verantwoordelijkheden krijgen. De toekomst van de partij ligt tenslotte bij hen. Onder andere daarom heb ik bijvoorbeeld altijd gezegd dat Gwendolyn Rutten voorzitter van Open Vld moest worden."

Omdat ze uw poulain is en u haar kunt sturen, zeggen

kwatongen.

Karel: "Ze is ooit bij mij beginnen te werken, maar ik heb niet de indruk dat ik haar kan sturen. Ik heb die ambitie ook niet. Gwendolyn heeft gewoon de juiste capaciteiten, ze moet een kans krijgen om de partij erbovenop te helpen. Wat niet wil zeggen dat de generatie van Guy Verhofstadt, Patrick Dewael en mij plots vergane glorie zijn. De nieuwe generatie moet gewoon de kans krijgen om het zelf te doen, met steun indien nodig."

Hoe uit die steun zich voor uw zoon?

Karel: "We bellen elkaar heel regelmatig."

Jean-Jacques: "(lachje) Vraag maar aan mijn vrouw. Ik hecht veel belang aan de mening van mijn familie. Zowel van mijn vrouw als van mijn broer, mijn mama en mijn papa."

Karel: "Maar we geven elkaar bijvoorbeeld niet automatisch gelijk tijdens een vergadering. Tijdens het laatste topoverleg binnen de partij hadden we over een bepaald punt bijvoorbeeld nog een verschillende mening. Of wat dacht u? Dat wij vooraf afspreken wat we gaan zeggen?"

Ja.

Karel: "Wel, niet dus."

Toen laatst in het Vlaams Parlement werd gestemd over het handelsverdrag tussen de VS en Europa stemde uw zoon tegen, terwijl de rest van de partij zich onthield. Dat was toch omdat het u goed uitkwam?

Jean-Jacques: "Die stemming kwam er vooral omdat bepaalde mensen zich wilden bewijzen in het parlement, maar niet wisten waar het over ging. Doordat ik er al veel over gehoord had van mijn vader en het dossier gelezen had, wist ik dat wel. En dus stemde ik tegen. Bij de volgende stemming over hetzelfde dossier stemde trouwens ook de rest van de partij tegen, maar daar heeft niemand het over. Mensen focussen alleen op het feit dat ik de eerste keer alleen tegenstemde."

Misschien omdat u nog steeds in de eerste plaats de zoon van bent? Wordt het geen tijd voor een vadermoord, zodat u echt uw eigen naam kunt maken?

Jean-Jacques: "De eerste keer dat ik me kandidaat stelde was tijdens de federale verkiezingen van 2007. Ik haalde 66.942 stemmen. Die had ik nooit van op een tiende plaats gehaald als ik de naam De Gucht niet droeg. Ik ben heel trots op die naam, al lijkt dat tegenwoordig soms iets vies, fier zijn op je afkomst. Ja, mensen bekijken je daardoor op een bepaalde manier. Dat blijkt maar al te vaak uit de reacties op bepaalde fora. (haalt zijn neus op) Hartverwarmend, hoor. Maar een vadermoord? Ik voel die noodzaak niet."

Karel: "En ik zie het nut niet er niet van in. Bovendien, ik zou me ertegen verweren. (lacht)"