'Slimme camera's, domme zet'
Op de Nederlandse luchthaven Schiphol experimenteert de militaire politie met slimme camera's. Die moeten afwijkend gedrag van reizigers in kaart brengen. De Koninklijke Marechaussee hoopt zo criminelen op te sporen en terroristische aanslagen te voorkomen.
1 Hoe werken de intelligente camera's?
Over de werking van de camera's die geplaatst werden, houden alle betrokken partijen de lippen stijf op mekaar. Noch het bureau dat onderzoek verrichtte naar de mogelijkheden ervan, noch het bedrijf dat ze installeerde, wil erover uitwijden. "Uit veiligheidsoverwegingen", klinkt het.
De Nederlandse krant nrc.next, die het nieuws aan het licht bracht, stelt dat de camera's allerlei abnormaal gedrag signaleren. Het gaat van opvallende zaken, als wild rondzwaaien of rennen, tot heel subtiele. "Iemand die opmerkelijk lang op het toilet verblijft, een groepje mensen dat zich opsplitst, iemand die ergens een koffer achterlaat."
De kans bestaat dat er ook op andere zaken wordt gelet. Er worden bijvoorbeeld technieken getest om van op afstand te bepalen of iemand zenuwachtig is. Door middel van warmtebeeldcamera's zou men zo kunnen vaststellen of iemand ernstig zweet, een koude neus of een verhoogde hartslag heeft.
Belgische experts zeggen dat slimme camera's ook geluiden, gelaats- en lichaamskenmerken kunnen detecteren. In theorie toch. De software werkt op basis van algoritmes: die kunnen in principe naar oneindig veel 'risicovolle' zaken speuren.
2 Hebben we ze nodig?
In Nederland willen ze niet over het belang of de noodzaak van slimme camera's op Schiphol uitwijden. Het ministerie van Veiligheid en Justitie zegt dat ze "continu bezig zijn met het toezicht op gevoelige plekken te verbeteren." Met slimme camera's zouden medewerkers in de meldkamer beter hun werk kunnen doen.
Rosamunde van Brakel, een VUB-onderzoekster aan het Center for Law, Science, Technology & Society Studies (LSTS) trekt die redenering in twijfel. Zij werkte eerder aan een onderzoeksproject rond veiligheid in Europese luchthavens. "Natuurlijk kan je een plek steeds beter proberen te beveiligen. Maar hoeveel zekerheid wil je inbouwen? Ten koste van wat? Hoe verder je gaat, hoe groter de gevolgen voor de burger en diens rechten, maar ook voor de maatschappij."
3 Kunnen slimme camera's een verschil maken?
De reden waarom we domme camera's slim maken, is om de performantie te verbeteren. Een bewakingsagent die acht uur lang naar vijftien verschillende schermpjes moet turen, is niet altijd even alert. Als hij bij een verdacht scenario verwittigd kan worden, kan dat de aandacht trekken.
Alleen: er is geen enkel bewijs dat de camera's effectief zijn, zegt Van Brakel. "We weten niet hoe goed ze werken. Ook snappen camera's de context niet. Sowieso geeft dat valse positieven. Dat kan leiden tot onnodige interventies. Maar ook tot onoplettendheid. Een agent kan bij veel fouten de alarmsignalen gaan negeren." De onderzoekster gelooft wel in de technologie. "Maar alleen als die gebruikt wordt als tool waar kritisch mee wordt omgesprongen. Het mag geen werknemers vervangen."
4 Hoe zit het met de privacy?
In ons land zouden de slimme camera's een probleem vormen. "In tegenstelling tot Nederland hebben wij een camerawet, en daar vallen ze niet onder", zegt Eva Wiertz van de Privacycommissie." Ook al gaat het om een experiment, dan nog stelt ze zich er ernstige vragen bij, want hoe meet je verdachte handelingen? Bovendien mag de intimiteit niet geschonden worden. "In de gaten houden hoe lang iemand op een toilet vertoeft, kan niet."
Slimme camera's in België zou ook betekenen dat mensen ingelicht moeten worden over de werking ervan. "De vraag is hoe mensen hierover ingelicht moeten worden. Ook heeft inlichten een keerzijde: niet alleen onschuldige mensen zullen hiermee rekening houden", zegt Van Brakel. Ze stipt ook het probleem van discriminatie aan. "Stel dat de software waarmee de camera's worden ingesteld, gebaseerd is op profielen van mogelijke terroristen. Wie gaan ze dan in de gaten houden? Mannen met lange baarden en gewaden? Die zouden dan mogelijk vaker onterecht worden aangepakt."
5 Zijn er in ons land gelijkaardige plannen?
De kans dat ook in België slimme camera's zijn of worden geplaatst, lijkt klein. Bij Brussels Airport volgde geen antwoord op de vraag of ze plannen in die richting hebben. De Privacycommissie stelt dat de camerawet wel kan worden aangepast. "Dat is al gebeurd voor de mobiele camera's voor automatische nummerplaatherkenning die door de politie worden ingezet", klinkt het. Maar dan nog is dat een ander verhaal dan dat op Schiphol. "Om een wettelijk kader te creëren zijn er objectieve criteria nodig. Die vastleggen voor bijvoorbeeld bewegingen, is heel moeilijk."