Ook al wordt herfst heet, hij komt te laat

Zelfs de regering verwacht na de tax shift openlijk een najaar van betogingen, stakingen en andere sociale acties. In de woorden van Kris Peeters (CD&V), afgelopen weekend in deze krant: "In de herfst zal er heel wat toegelicht en gecommuniceerd moeten worden. Want als dat niet lukt, zitten we gegarandeerd opnieuw met een hete herfst."

Vorig jaar in november lokte een nationale betoging tegen het besparingsbeleid van de regering-Michel liefst 120.000 woedende betogers. Extra opmerkelijk was dat burgerbeweging Hart boven hard erin slaagde om het protest veel breder te trekken dan de vakbonden. Hun alternatieve Septemberverklaring werd maar liefst door 18.000 burgers en 1.500 organisaties ondertekend.

Volgens ABVV-voorzitter Rudy De Leeuw staat niemand te springen voor een nieuwe golf van stakingen en betogingen, maar ligt de verantwoordelijkheid bij de regering. "Als je zulke onrechtvaardige maatregelen doorvoert, met zowel ontgoocheling als woede tot gevolg, is de kans op een moeilijk najaar nu eenmaal groot. Als de werkgevers bovendien stellen dat ze zelfs geen jobs kunnen garanderen, zit je vooraf al met een verzuurd overleg. Dat had Peeters vroeger moeten beseffen."

Mager beestje

Maar: op dit moment zijn er nog geen acties gepland, behave dan de al vastgelegde manifestatie van 7 oktober. Ook bij het burgercollectief Hart boven hard blijft het verrassend stil. Nochtans pleit de beweging al maanden voor een socialer alternatief voor het huidige (besparings-)beleid, zoals een minder ongelijke verdeling van de lasten.

"De regering heeft niet geluisterd. Dit akkoord is een heel mager beestje als je weet wat er was aangekondigd", zegt woordvoerder Wouter Hillaert. "In plaats van een shift wordt de ongelijkheid bevestigd. De mensen die het nu al heel moeilijk hebben, betalen zwaar."

Maar ondanks de verontwaardiging reageert ook Hart boven hard opvallend afwachtend. "We willen nu eerst een goede analyse maken van de situatie. Op 7 oktober steken we wel sowieso de bondenmanifestatie een hart onder de riem."

Alleen: de kans is groot dat het dan al hopeloos te laat is. Er mag nu dan veel onvrede over de tax shift weerklinken, het risico is groot dat die storm binnen drie maanden allang weer is gaan liggen. "Tegen dan zijn veel mensen wellicht al gewend geraakt aan de nieuwe maatregelen en is er minder strijdvaardigheid", zegt politicoloog Nicolas Bouteca (UGent).

Hart boven hard kon de voorbije maanden op heel wat aandacht rekenen, nadat ze in maart zelfs in de gietende regen 20.000 man op de been kregen en recent nog de Prijs voor de Democratie kregen. Maar de beweging dreigt dat momentum de komende jaren volledig kwijt te raken. Want wie zit er nog op sociaal verzet te wachten maanden na de feiten?

Willen ze nog meetellen, dan zouden ze onder meer bij Hart boven hard dus best nu al in actie schieten, nu er nog voldoende mensen hun verontwaardiging delen. Maar ook dat blijkt geen optie. Alleen al omwille van een even simplistische als doorslaggevende boosdoener: de grote vakantie. "De regering heeft op dat vlak haar timing perfect gekozen", zegt Bouteca.

Veel mensen die meebeslissen over eventuele acties zijn in het buitenland, of in verlofmodus. "En de mensen voor wie wij opkomen, zijn sowieso al moeilijk te mobiliseren - laat staan in de vakantie", klinkt het bij Netwerk tegen Armoede, dat zich de voorbije maanden ook achter Hart boven hard schaarde. "Het zou niet lukken."

Het sociaal verzet bevindt zich dus in een catch 22. Ook al omdat het niet makkelijk protesteren is tegen een tax shift waarvan sommige precieze gevolgen nog niet helemaal duidelijk zijn. Een tax shift waar sommige groepen van de bevolking zich ook meer in kunnen vinden dan anderen.

Vorig jaar hadden de vakbonden en sociale organisaties het veel gemakkelijker om mensen te mobiliseren tegen de besparingsplannen van de regering-Michel. Je had hete hangijzers als de verhoging van de pensioenleeftijd, het inperken van het brugpensioen en de indexsprong. Vandaag is de materie een stuk technischer en dus minder makkelijk te verkopen. Bouteca: "Temeer omdat de voornaamste symbolen waartegen men zich de voorbije maanden heeft verzet nu toch door het parlement zijn gejaagd. Nu kan men nog vooral protesteren tegen details om die te proberen bij te sturen, maar daarvoor krijg je niet zo snel 120.000 man op straat. Zeker nu is gebleken dat de vorige betogingen maar weinig effect hebben gehad."

Als een boemerang

Maar bij de vakbonden en Hart boven hard laten ze de hoop en moed nog niet zakken. "De timing van de regering is doorzichtig, maar zoiets komt meestal als een boemerang terug", zegt De Leeuw. "Nu even de gedachten verzetten, maar in augustus volgen er alvast gesprekken op de werkvloer."

Ook Hillaert ontkent dat het gaat om passief afwachten. "Je kunt gewoon beter doordacht en op volle sterkte te werk gaan. Onze beweging heeft bovendien veel tentakels dicht bij de basis. Als die nu sterk aangeeft dat we niet tot na de zomer mogen wachten, kan de stop nog altijd van de fles. We hebben in het verleden al bewezen dat het heel snel kan gaan eenmaal het begint te borrelen aan de basis."

Dat Hart boven hard aan kracht heeft moeten inboeten omdat de vorige betoging niet het verhoopte effect heeft gehad, gelooft Hillaert niet. "We blijven een waakhond en proberen van onderuit allianties te scheppen en te kijken wat we zelf kunnen doen. Dat is minstens even zinvol als wat er in het parlement gebeurt." Ook na de zomer ziet hij nog kansen. "Bewegingen zoals de onze creëren hun eigen momentum."