Veelbelovende therapie: medicijnmix blokkeert kankercellen
Een Nederlandse ziekenhuis begint als eerste ter wereld met een veelbelovende combinatietherapie bij uitbehandelde patiënten met darm-, long- en alvleesklierkanker. Zij krijgen twee medicijnen die samen de belangrijkste overlevingsroutes van de kankercellen blokkeren.
De behandeling in het Amsterdamse ziekenhuis Antoni van Leeuwenhoek is gebaseerd op laboratoriumonderzoek van moleculair geneticus en kankeronderzoeker René Bernards, die daarover vandaag publiceert in vakblad Cell Reports. Hij combineerde twee bestaande geneesmiddelen en ontdekte dat die bij proefdieren en in menselijke cellijnen tumoren erg efficient bestrijden. De komende tijd moet blijken of dat resultaat ook bij patiënten kan worden bereikt.
De combinatietherapie is opnieuw een voorbeeld van de persoonlijke kankerbehandeling, die steeds meer in zwang raakt. Daarbij worden de genetische afwijkingen van een tumor in kaart gebracht, waarna die met precisiemedicijnen worden aangepakt.
Standaard
De nieuwe behandeling is bestemd voor kankerpatiënten met een mutatie in een specifiek gen (het zogeheten KRAS-gen). Bij 90 procent van de patiënten met alvleesklierkanker en zo'n 30 procent van de patiënten met longkanker en darmkanker heeft de tumor die KRAS-mutatie.
Vorig jaar begon het ziekenhuis al met een combinatiebehandeling bij uitbehandelde darmkankerpatiënten met een andere mutatie, in het BRAF-gen. Die behandeling is succesvol, zegt internist-oncoloog Jan Schellens, leider van het klinische onderzoek.
"De tumorgroei neemt spectaculair af, dat is geweldig om te zien. Het effect is zo consistent. Het kan niet anders of die combinatie wordt binnen afzienbare tijd de standaardbehandeling." De nieuwe combinatie van remmers blijkt in het laboratorium de kankercellen nog krachtiger te bestrijden dan die eerste combinatie.
Het gemuteerde KRAS-gen fungeert als een schakelaar, die via een keten van eiwitten de cel opdracht geeft te delen. Geneticus René Bernards achterhaalde al eerder dat tumoren voorkeur hebben voor een bepaalde route, waarbij het ene eiwit het andere activeert. Als die route met medicijnen wordt geblokkeerd, zoeken de kankercellen een andere weg. Wanneer ook die sluiproute wordt afgesloten, stopt de celdeling.
De KRAS-schakelaar zelf valt niet te beïnvloeden, zegt Bernards, maar het volgende eiwit in de keten wel, zodat de route alsnog wordt afgegrendeld.
Darmklachten
De twee middelen die worden getest zijn apart van elkaar al onderzocht, zegt Schellens, maar de veiligheid van de combinatie moet nog worden bestudeerd. Het enige probleem is dat de medicijnen veel darmklachten geven. De vraag is of ze dat in combinatie ook doen en of ze dan nog wel worden verdragen door de patiënten, zegt Bernards.
Voor de twee remmers bestaan alternatieven bij andere farmaceuten. Mogelijk kan in dat geval een andere combinatie van middelen soelaas bieden.