Mensen in de marge zoals u ze nog nooit zag

Soms is te veel iets goeds. Zoals in: te veel moois om uit te kiezen. Een stuk in de krant schiet onherroepelijk tekort voor wie stil wil staan bij alles wat deze expo te bieden heeft. Als dat geen goed teken is.

Patrick Allegaert, al jarenlang bezieler van het Museum dr. Guislain, maakte de tentoonstelling in samenwerking met Lannoo, Bart Marius en curator Kaat De Jonghe. "In de marge is om meerdere redenen behoorlijk uniek", zegt hij. "Het is lang geleden dat er in ons land nog zo'n grootse fototentoonstelling werd opgezet. Het brengt werk van onbetwist talent van eigen bodem, waaronder de vier Belgische Magnumfotografen: Carl De Keyzer, Harry Gruyaert, Martine Franck en John Vink. En het klopt helemaal binnen het parcours van ons museum. Er was van in het begin al een sterke link tussen psychiatrie en fotografie. In de negentiende eeuw bewezen beelden van patiënten hoe zakelijk en denigrerend de medische wereld met hen omging. Later zouden fotografen door hun werk net zorgen voor een ommekeer: meer aandacht voor de mens achter de geestesziekte."

Het is mooi om te zien hoe divers de foto's zijn. Het gaat van albino's in Tanzania, uitgestoten als zogenaamd bezeten door demonen, tot architectuur aan de Spaanse Costa. Van het Siberië en Congo van vandaag tot la Flandre profonde in de jaren zestig. De kwaliteit van de artiesten is opvallend. De beelden bewegen zich tussen ontregeling en vertedering, tussen ontzetting en grote kwetsbaarheid. Maar je wilt voortdurend stil blijven staan, beter kijken, langer denken, de beelden in al hun heftigheid laten binnenkomen.

Op de vlucht

Elke selectie van fotografen doet de tentoonstelling tekort, maar omdat het niet anders kan en om u toch een idee te geven, is er bijvoorbeeld Martine Francks beeld van die vrouw, oud al maar nog steeds een meisje. Ze zit voor het schilderij dat lang geleden van haar werd gemaakt. De gelijkenis is onontkoombaar, wat het leven aangericht heeft evenzeer. Toen frivool en koket, nu met een blik vol eenzaamheid.

Of de schrijnende reeks van Tim Dirven over een instelling voor geesteszieken in Roemenië. Mannen in verpauperde gebouwen, vergeten door de wereld. Ze kijken weg, alsof ze uitkijken naar de redding die nooit komt. Of die serie van Viviane Joakim over kabinetten van psychiaters en psychologen. Hoe die spreken. Hoe die verdriet doen vermoeden, en machteloosheid, en hoop. Hoe die inkijk geven in het denken van de dokters zelf. Of I am about to Call it a Day van Bieke Depoorter. Ze trok door Amerika, overnachtte bij wie haar slaapplaats bood, en fotografeerde in de toegestane intimiteit van dat gezin. Zo ergens: een jongen, jonger dan hij eruitziet, het haar in de allerkeurigste middenstreep ooit gezien, hij zit aan een tafel, maar eigenlijk is hij elders, op de vlucht wellicht, voor de verstikking in dat huis die alleen al de gordijnen doen vermoeden. Of Jimmy Kets die zijn eigen familie in beeld brengt, onderweg naar een wedstrijd van Manchester United. En achteraan in de zaal, hoorbaar tot ver daarbuiten, een filmpje van hoe de twee mannen thuis naar het voetbal zitten te kijken: "Godverdomme, wat staat hij daar nu te slapen godverdomme." En hoe de ander zwijgt in alle talen.

Een mens kan ook onmogelijk om de indrukwekkende reeks van veertig Carl De Keyzers heen, prachtig geëxposeerd op de binnenplaats van het museum. Siberische straf- en werkkampen in het nieuwe millennium. Strenge winters, hete zomers, het doet allemaal een beetje zeer om naar te kijken. Troosteloosheid kent nu eenmaal geen seizoenen. Ook Voodoo van Gaël Turine is eigenlijk een tentoonstelling op zichzelf. Hij hield halt in Haïti, Benin en de VS om te kijken hoe voodoo vandaag wordt beleefd.

In de marge is een expo die de wereld op eindeloos veel manieren zichtbaar maakt. Door de ogen van de meesters. Dingen die u nooit zag. Dingen die u nooit zó zag. Dit wilt u onder geen beding gemist hebben.

www.museumdrguislain.be. Vanaf maandag publiceert De Morgen 21 dagen lang een foto van een van de deelnemende fotografen.