DE GRAUWE & SCHOORS
Topeconomen Paul De Grauwe en Koen Schoors wisselen elkaar af en schrijven over mens, wereld en economie.
Eindelijk wordt wat al een aantal jaren stilletjes werd gefluisterd ook hardop gezegd: heel wat multinationale bedrijven betalen nauwelijks belastingen. Dat komt doordat bedrijven internationaal georganiseerd zijn en overheden elkaar internationaal beconcurreren. Multinationals buiten dit onevenwicht uit door alle stukjes van hun bedrijf juridisch zo te organiseren dat ze samen nauwelijks belastingen betalen. Een multinationaal bedrijf is daarom georganiseerd als een internationale vloot bedrijfjes en andere rechtspersonen, die via ingewikkelde eigendomsconstructies en participatiekettingen aan elkaar hangen maar zich aan de buitenwereld als één bedrijf presenteren.
De multinationals kunnen overheden tegen elkaar uitspelen door delen van hun vloot naar de juiste territoriale wateren te sturen. Wil je een bedrijf verpatsen, dan doe je dat het best via een Belgisch roeibootje, want daar kun je legaal om de meerwaardebelasting op aandelen heen. Wil je een interne bank opzetten om je hele vloot bedrijfjes financieel te integreren en de winstbelasting te minimaliseren, dan zijn de Belgische juridische wateren ook geen slechte keuze, want onze notionele interestaftrek maakt dat, in combinatie met juridisch-financieel gegoochel, wel erg eenvoudig.
Maar dit mechanisme wordt ook tegen ons gebruikt. Electrabel bijvoorbeeld betaalt zo weinig belastingen onder andere omdat heel wat dure 'interestbetalingen' wegvloeien naar de interne bank van haar Franse moeder GDF-Suez.
Het zijn slechts een paar voorbeelden ter illustratie van het bredere plaatje. Multinationals snijden hun bedrijfjes op in een vloot rechtspersonen en zetten tussen die rechtspersonen structuren op die er uiteindelijk toe leiden dat ze, op een legale manier, vrijwel geen belastingen betalen. In dat licht klinkt de hele nieuwe trend van de maatschappelijke verantwoordelijkheid van een bedrijf vooral als een opgeklopt containerbegrip om het eigen blazoen op te poetsen. Maar het heeft weinig zin dat aan die bedrijven te verwijten. Moreel gedrag kun je niet bij wet opleggen. We moeten het integendeel de overheden verwijten. Zij hebben bewust een systeem geconstrueerd waarbij dit gedrag wordt aangemoedigd. Overheden concurreren bewust en expliciet met elkaar om toch maar de aantrekkelijkste te zijn in de fiscale schoonheidswedstrijd tussen overheden. Daarbij wordt geen enkel middel geschuwd om de aandacht van de jury van multinationals te trekken.
Dat heeft geleid tot de huidige situatie, waarbij de belastingbasis versmalt en de overblijvende belastingbasis steeds zwaarder belast wordt: de laatste dertig jaar zijn de gehaaide internationale jongens steeds minder belastingen gaan betalen (gemiddeld nog 5 procent) en de kleine lokale jongens daardoor steeds meer. Nochtans is het aandeel van de kleine bedrijven in de tewerkstelling, de toegevoegde waarde en de productinnovatie niet kleiner maar groter geworden.
Het is tijd om op te houden met deze onzin en het fiscale speelveld opnieuw uit te vlakken, zodat verschillende landen en bedrijven van verschillende omvang niet meer concurreren op basis van fiscale minimalisatie, maar wel op basis van wat er echt toe doet, namelijk de creatie van waarde. Daar wordt iedereen beter van.
De OESO (een samenwerkingsverband van de overheden van de ontwikkelde landen in Parijs) heeft een studie laten doen en is daar nu eindelijk ook achter gekomen. De OESO riep deze week de overheden op om de violen te stemmen en de integriteit van het belastingsysteem te herstellen. Alleen internationale fiscale samenwerking tussen overheden kan hier een oplossing bieden.
Ook de Europese Unie werkt aan een richtlijn over een minimale fiscale basis voor multinationals in die landen waarin ze actief zijn, om zo de genadeloze neerwaartse fiscale concurrentie een halt toe te roepen. Het moet de expliciete bedoeling zijn om de fiscale druk eerlijker te verdelen. Voor degenen die nu te veel betalen moet de belastingdruk verlagen. De multinationals, die nu vrijwel niets betalen, moeten een normale bijdrage leveren. Het wordt een nieuwe en moeilijke discussie tussen overheden, en de multinationals zullen hun uiterste best doen om het feest te vergallen. Maar samenwerking is nu broodnodig. Doen!