Poetin laat crisis op Krim escaleren

Zwaarbewapende militairen in uniformen zonder embleem patrouilleerden gisterochtend op de luchthavens van Simferopol en Sebastopol. Voor het oog van de camera's slenterden ze wat op en neer tussen de parking en het restaurant. De luchthavens werden allebei gesloten, en het vliegverkeer volledig omgeleid. De militairen weigerden ook maar één woord met journalisten te wisselen.

Enkele uren later doken amateurbeelden op van een vloot gevechtshelikopters die het Oekraïense luchtruim binnendrong. Oekraïense grenswachters bevestigden dat het wel degelijk om Russische helikopters ging. Minstens even onrustwekkend was het bericht van persbureau Associated Press dat Russische militairen een kantoor van de Oekraïense kustwacht hadden omsingeld. Vervolgens begon op Twitter een foto te circuleren van een Russisch oorlogsschip dat de baai van Balaklava blokkeerde, de basis van de Oekraïense kustwacht. In de vroege avond meldde opnieuw Associated Press dat een kolonne van negen pantserwagens de Russische militaire basis van Sebastopol had verlaten en op weg was naar de hoofdstad Simferopol. Meer dan 2.000 Russische soldaten zijn geland in de Krim, klonk het in Kiev.

'Russische invasie'

In de Oekraïense hoofdstad Kiev maar ook in Washington en Brussel werden leiders en diplomaten in snelheid gepakt. De nieuwe Oekraïense overgangsregering sprak over een "Russische invasie en bezetting" en drong er bij de VN-Veiligheidsraad aan op een spoeddebat dat gisteravond van start ging.

In de vroege avond verspreidde het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken een officieel bericht waarin werd bevestigd dat "Russische troepen zich op de Krim ontplooiden om de posities van de Zwarte Zeevloot te beschermen." Moskou voegde er aan toe dat er voorlopig geen bilaterale gesprekken komen met de nieuwe Oekraïense regering.

Wel had president Poetin gisteren telefonisch contact met Europees president Herman Van Rompuy, de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Britse premier David Cameron.

Tijdens het gesprek met Van Rompuy zou Poetin erop gewezen hebben dat de militaire acties noodzakelijk waren om de veiligheidsbelangen van Rusland veilig te stellen. "De presidenten discussieerden over de financiële en veiligheidssituatie in Oekraïne", las het bondige persbericht hierover. Poetin zou gezegd hebben dat ook hij de situatie "niet verder wil laten escaleren".

Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken John Kerry had een telefonisch onderhoud met zijn Russische tegenhanger Lavrov. Kerry drong er bij Lavrov op aan om de situatie in Oekraïne niet erger te maken. "Ik heb vragen gesteld over de bezette luchthavens en de gepantserde voertuigen", zei Kerry. Lavrov antwoordde dat zijn land de Oekraïense soevereiniteit respecteert. Waarop Kerry: "Ik heb duidelijk gemaakt dat we de situatie verkeerd zouden kunnen interpreteren en dat er zo veel spanningen zijn dat iedereen extreem voorzichtig moet zijn en niet het verkeerde signaal moet afgeven."

Voor het eerst bemoeide ook de Amerikaanse president Barack Obama zich met de crisis. "Een Russische inval in de Oekraïne zou een grote fout betekenen. De territoriale integriteit van Oekraïne moet worden gerespecteerd."

Georgië-scenario

Waarom Rusland gisteren op de Krim zijn militaire spierballen liet rollen? Daarvoor zijn meerdere verklaringen. "De bescherming van de Zwarte Zeevloot op de Krim is voor Moskou een absolute must", zegt een diplomaat bij de Europese Unie.

"De Russen zullen nooit toelaten dat ze de toegang tot de Zwarte Zee en de Middellandse Zee verliezen. Wie de Zwarte Zeevloot raakt, raakt de kern van Poetins macht. De machtsomwenteling in Oekraïne zorgt in Moskou voor grote onzekerheid. Het beste is om de Russen extra garanties te geven dat er aan hun marinebasis niet geraakt wordt."

Een andere EU-diplomaat vreest dat Poetin een echte escalatie wil provoceren zodat hij een grootschalige militaire interventie kan legitimeren. Soortgelijk scenario deed zich in augustus 2008 voor toen Georgische troepen de afvallige regio Zuid-Ossetië binnenvielen. Een dag later trok het Russische leger Zuid-Ossetië binnen om Georgië terug te dringen en tot op de dag van vandaag een belangrijke invloed op het gebied uit te oefenen.

"Als Rusland hetzelfde doet met de Krim, ontstaat er een situatie waarbij het nieuwe Oekraïne voor lange tijd een gehandicapt land zal zijn. Met een door de Russen gedomineerde Krim en een explosieve veiligheidssituatie zal de toekomstige Oekraïense regering het bijvoorbeeld veel moeilijker hebben om politieke en economische toenadering te zoeken tot de Europese Unie, laat staan EU-lidmaatschap te onderhandelen. Rusland wil Oekraïne in zijn greep houden."