Mevrouw Gu offer in spel Chinese elite
Vandaag opent het proces tegen Gu Kailai, de vrouw van de gevallen Chinese partijbons Bo Xilai. Het proces wordt een politiek toneelstuk waarbij de waarheid niet boven tafel zal komen. Dat voorspelt een jurist in Shanghai, die goed inzicht heeft in de wereld van China's politieke elite.
De 53-jarige Gu, eens een van China's opvallendste vrouwelijke juristen, moet terecht staan wegens beschuldiging van moord op de Britse zakenman Neil Heywood. Het proces heeft plaats in Hefei, een provinciehoofdstad op vele honderden kilometers van de oude machtsbasis van Bo. Heywood werd vorig jaar dood aangetroffen in een hotel in Chongqing, de miljoenenstad in Centraal-China waar Gu's man partijbaas was. Heywood was al jaren een vertrouweling van de familie.
De affaire is het grootste politieke Chinese schandaal in jaren. Veel Chinezen vermoeden dat het een complot is tegen Bo Xilai, die zijn zinnen had gezet op een positie in de top. De 62-jarige Bo geldt als iemand die de macht van staat en partij verder wilde uitbreiden. Hij profileerde zich in Chongqing met een selectieve anti-maffiacampagne en een revival van oude rode symbolen, zoals het zingen van liedjes uit de Maotijd.
Gekonkel in de top
De affaire licht een tipje op van de sluier over het gekonkel in de Chinese top. Daar vechten diverse fracties als vanouds achter de schermen om de macht en invloed op de koers van de tweede economie ter wereld. Bo was het kopstuk van een neoconservatieve groep die steun heeft bij delen van het leger en de binnenlandse veiligheidsdiensten. "Een sterk China heeft een sterke leider nodig", is hun adagium. Voor hen was dat Bo Xilai.
De timing van het proces is gevoelig. Peking wil de affaire afgedaan hebben voor het grote partijcongres in het najaar. Dan wordt de nieuwe leiding gekozen, het grootste evenement op de Chinese politieke agenda in tien jaar.
Vicepresident Xi Jinping moet volgens het draaiboek de huidige president en partijleider Hu Jintao opvolgen, vicepremier Li Ke-qiang staat klaar voor de post van premier Wen Jiabao. Xi en Li behoren tot de meer gematigde vleugel, die de macht van de partij willen handhaven maar ook zeer geleidelijke hervormingen wenselijk achten.
Door de moordaffaire waarin Bo is verstrikt, zijn Xi en Li een lastige concurrent kwijt. Maar de gematigden in de partijtop weten dat ze nu verder voorzichtig moeten omspringen met het conservatieve kamp, willen ze de komende jaren geen last krijgen van repercussies.
"Een ding is duidelijk: Bo's vrouw Gu Kailai wordt publiekelijk opgeofferd", zegt de jurist. "Maar het zal met mate gebeuren." De kans is groot dat het deze week een kort proces wordt - een of twee dagen - zonder pers of publiek erbij, en dat er een betrekkelijk lichte straf uitrolt. "Het heeft er alle schijn van dat Gu zal aanvoeren dat ze Heywood door haar lijfwacht liet vergiftigen omdat ze vreesde voor de veiligheid van haar zoon Guagua."
"Bovendien kan haar advocaat haar labiele geestesgesteldheid inbrengen, want ze zou aan depressies leiden. Dat bij elkaar kan eenvoudig in een straf van 10 tot 15 jaar uitmonden. Die kan ze vervolgens uitzitten in de luxegevangenis bij Peking die er speciaal is voor hoge partijgevallen. Je hebt daar als gedetineerde zelfs de beschikking over een tennisveld", zegt de jurist.
Gu's lijfwacht loopt volgens hem wel het risico levenslang of een uitgestelde doodstraf te krijgen, de gebruikelijke straf in China voor moord. Een dergelijke regie is mogelijk omdat er geen onafhankelijke rechtspraak is. "Rechters doen in China wat de partijleiding hen opdraagt."
Als het vonnis van Gu eenmaal is uitgesproken, is de grote vraag wat er met Bo zal gebeuren. De 'rode prins' - hij is net als zijn vrouw en ook Xi Jinping nakomeling van een van de grondleggers van de communistische partij uit de Maotijd - wordt al maanden onderzocht door de disciplinecommissie van de partij op verdenking van "ernstige overtredingen".
De jurist vermoedt dat de rivaliserende fracties een akkoord hebben bereikt over Bo's lot. "De kans dat hij formeel voor een rechtbank moet verschijnen is klein. Als ze hem zouden beschuldigen van het naar het buitenland sluizen van vele tientallen miljoenen aan steekpenningen voor zijn familieclan, zoals is geopperd, dan is het hek van de dam.
"Maar bijna iedereen in de partijtop heeft wat dat betreft boter op het hoofd. Je kunt er donder op zeggen dat de vrienden van Bo bij de binnenlandse veiligheidsdiensten de dossiers hebben klaarliggen om wraak te nemen, als hun gevallen voorman te hard wordt aangepakt."
Bo gaat geruisloos met vervroegd pensioen, taxeert de jurist. Mogelijk krijgt hij huisarrest. "Het partijcongres in het najaar wordt een show van nationale eenheid. Ook dat is toneelspel. De rivaliteiten blijven, maar de grootste scheuren zullen onzichtbaar blijven."