Blij met een boerderij

"De barngalow is hét huis van de toekomst," preekt trendwatcher Lidewij Edelkoort. "Hij combineert een lowtech leven dicht bij de natuur met het gemak van alle hightech snufjes. In de toekomst zal de avant-garde de metropolen ontvluchten. Ver weg van de mensenmassa, luchtvervuiling en overconsumptie zullen ze zich vestigen in kleine steden of plattelandsgebieden. Noem het een rural revival: een romantische trend waarbij mensen vluchten naar een rustig plattelandsleven op het ritme van de seizoenen."

In Spanje en Portugal is die trend duidelijk zichtbaar. Deze neo-rurales zoals ze worden genoemd, zijn ondernemende twintigers en dertigers die bewust de stad achter zich laten, omdat de levenskwaliteit op het platteland veel hoger is. Ze beginnen hun eigen bedrijf - een wijnboerderij, een hotel, een ecologisch architectenbureau - en leven in harmonie met de natuur.

De trend lijkt België op het lijf geschreven. Het buitengebied staat vol boerderijtjes, fermettes en vierkanthoeves. Maar kent België ook al zo'n stadsvlucht? "Ja, maar op een andere manier," zegt trendwatcher Ellen Anthoni van Trendwolves. "Veel twintigers en dertigers zoeken naar de balans tussen de continue versnelling en digitalisering enerzijds en de rust van weleer anderzijds. In plaats van radicaal te kiezen voor het platteland, combineren ze die twee polen. Tijdens de week wonen ze in de stad en in het weekend trekken ze naar rust en de stilte. Ze kopen geen hutje ver weg in Zuid-Frankrijk, maar bijvoorbeeld een vrijstaande bungalow in de Kempen waar ze op een rustiger tempo het weekend en de vakanties kunnen doorbrengen."

Dat bevestigt ook Bert Pieters van creatief communicatiebureau Dift. Hij verhuisde zelf vijf jaar geleden van de stad naar een huis tussen de velden. "De drang naar het platteland is duidelijk voelbaar. Er is een ideaalbeeld van wonen in de natuur, ook gevoed door nostalgische herinneringen aan de eigen kindertijd. Grote ramen zijn in polderwoonsten populair om zo het landschap binnen te trekken. Al is landschap in België haast een utopie. Het is te dicht bevolkt en overal is lintbebouwing. Maar niet alleen in huisvesting zie je de hang naar het platteland. Huwelijken of andere grote feesten in een grote schuur of een weide zijn nu populair dan ooit."

Schuur op maat

De herwaardering voor het sobere plattelandsleven zie je ook in de architectuur. Vooral door de terugkeer van de archetypische schuur, een oervorm die steeds vaker een hedendaagse invulling krijgt. Dat kan een bestaande schuur of boerderij zijn die wordt gerenoveerd tot woonhuis - zeg maar de plattelandsversie van de industriële loft. Maar ook in nieuwbouw wordt er vaak teruggegrepen naar de archetypische vorm van de schuur: een lange balk met een hellend dak. In Nederland is er zelfs een website waar je zo'n 'woonschuur' kunt bestellen. Je kiest de indeling en de materialen, vraagt een offerte en bouwen maar.

Dewoonschuur.nl is een idee van architectenduo Yvonne en Sanne Weeber. Voor de tweelingzussen is het ook een ideologisch project: "Het platteland heeft problemen. Het traditionele boerenbedrijf wordt bedreigd door milieuwetgeving, schaalvergroting en globalisering. Langzaam maar zeker verdwijnt de gewone boer. En daarmee komt ook het cultuurhistorische landschap in gevaar. We denken aan een soort boerenstedenbouw waarin ondernemende boeren stukken land vrijgeven voor bewoning."

Met het woonschuursysteem van de architectenzusjes kan je ook oude schuren omtoveren tot woonhuis. Lidewij Edelkoort zou wel eens gelijk kunnen hebben met haar barngalow.

1: Architect Maarten Vanbelle van Atelier Vens Vanbelle over hun Schuurbain in Zedelgem

"Afbreken en opnieuw beginnen: dat was de enige oplossing voor de bouwvallige schuur die hier stond. De bouwvoorschriften verplichtten ons om eenzelfde archetypische schuurvorm terug te bouwen. Archetypes zijn momenteel nogal een hot topic in de architectuur, al zijn wij daar niet echt mee bezig.

"Wat ons wel aanspreekt, is de eenvoud van zo'n schuur: vier muren, een zadeldak, een poort en wat ramen. Kortom: je hebt weinig architecturale ingrediënten om iets moois te maken. De vorm is landelijk, maar de materialen niet. Geen dakpannen dus, maar lichtdoorlatende polycarbonaat-golfplaten. En geen bakstenen, maar betonnen muren. Daarin brachten we jute-textuur aan, een extra link naar de schuur. Net als de zijgevels die opgevuld zijn met strobalen.

"Hoewel we vooral stadsprojecten doen, houden we van plattelandsarchitectuur. Momenteel zijn we bezig aan onze vierde schuur, de verbouwing van een hoeve. Het hoofdgebouw en de schuur verbinden we met een blokvormig volume dat we aan de buitenkant volledig bekleden met spiegels. Zo wordt het mooie landschap gereflecteerd en wordt het volume zelf haast onzichtbaar."

2: Interieurarchitect Frederic Kielemoes verbouwde zijn oude vlasschuur in Ledegem samen met CAAN Architecten

"De prachtige vorm, dat was een van de belangrijkste redenen om deze naoorlogse vlasschuur te kopen. Een bijkomend voorbeeld was de omliggende bouwgrond. Pas drie jaar na de aankoop stapte ik naar een architectenbureau. Die tijd gebruikte ik om na te denken over wat ik met de schuur wilde doen. In de streek staan veel verbouwde exemplaren, maar met wisselend resultaat. Uiteindelijk besliste ik om de schuur onaangeroerd te laten. Nu is het een decor van de moderne nieuwbouw die deels erin en deels ernaast staat.

"De schuur doet dienst als parkeerplaats en buitenkamer. Door er geen woonfunctie in onder te brengen, blijft de grandeur van dit prachtige volume behouden. Voor de architectuur van de nieuwbouw klopte ik aan bij CAAN Architecten. Als aanvulling op de typisch Vlaamse rode bakstenen en dakpannen kozen we voor een gevel in natuurlijke materialen: hout en glas."

3: Architect Inge Vinck van Architecten De Vylder Vinck Tailleu over de gerenoveerde oude hoeve in Melle

"Het originele karakter van deze hoeve wilden we zo veel mogelijk bewaren. Dus vertrokken we, zoals bij de meeste projecten, vanuit de originele plannen. Maar een hedendaagse woning heeft andere noden dan vroeger: meer licht en meer openheid. Dat deden we door enkele slimme ingrepen te doen in de ruimte. Geen volledige muren wegslaan, maar openingen maken waardoor er nieuwe zichtlijnen ontstaan. Die gekoppelde ruimtes suggereren ruimtelijkheid zonder er meteen één grote ruimte van te maken.

"Om extra licht binnen te krijgen, werd één van de twee zijgevels volledig in glas afgewerkt. En het archetypische zadeldak is onderbroken door een grote rij vensters die licht geven aan de eerste verdieping. We gebruikten tamelijk klassieke materialen: bakstenen en dakpannen waren er ook al toen deze boerderij gebouwd werd. Maar we gebruikten die wel op een vernieuwende manier, een mooie mix van traditie en innovatie."

4: Architect Pascal François betrok een oude schuur in de nieuwbouw van een eengezinswoning

"In dit project begon alles met de schuur. Dat was het dominante gebouw, het huis ernaast was rijp voor de sloophamer. De schuur was het vertrekpunt voor het ontwerp van de nieuwbouw. De nieuwe woonst staat naast de schuur en loopt erin door.

"In de schuur zelf bouwde ik een glazen box waarin de keuken is ondergebracht. Die geeft uit op de tuin en het terras. Het schuurgedeelte bij de keuken doet dienst als overdekt terras. Het andere deel wordt nog steeds gebruikt als stal en berging. Ook de gevelbekleding is volledig gebaseerd op de bestaande schuur. Onderaan kozen we voor hout, bovenaan voor terracotta tegels als verwijzing naar de rode dakpannen.

"Momenteel werk ik nog aan een ander project met een oude schuur waarin ik een nieuw volume zette in hetzelfde archetype. Toen ik dik twintig jaar geleden begon als architect, wist ik: traditionele architectuur is niets voor mij. Ik wil vernieuwend zijn. Een merkwaardig gevolg is dat ik zelden huizen met een zadeldak teken. Wie bij mij komt voor een modern huis, wil een plat dak. Dat is voor velen synoniem. Stiekem ben ik blij als de bouwkundige voorschriften een zadeldak verplichten. Dat geeft mij de kans om daarmee te experimenteren."