Pieter Bruegel de Oude is eeuwig jong op de tentoonstelling "Feast of Fools" in het kasteel van Gaasbeek

Het Kasteel van Gaasbeek is een van de meest fascinerende, excentrieke gebouwen in ons land, voornamelijk gebouwd in de 16e eeuw, net de tijd van Pieter Bruegel de Oude (1525-1569), die enkele jaren rondhing in het Pajottenland, het Toscane van Vlaanderen. Maar Gaasbeek heeft ook enkele prachtige neogotische gangen, zalen en kamertjes. Het is een zogenoemd heterotopisch bouwsel, dat wil zeggen een wereld buiten de werkelijkheid, een labyrintische virtuele architectuur. Ideaal voor de schilderijen, beelden en installaties die hier worden getoond. (Lees telkens verder aub onder de afbeeldingen)

Gaasbeek toont ruim 100 werken, van de 16e tot de 21e eeuw. Grote titels en namen zijn er bij, ondoenbaar om allemaal op te noemen. Bruegel zelf is afwezig, of toch niet? Zijn invloed is zicht- en tastbaar. Het geheel is overweldigend en somptueus, verbijsterend en af en toe geestig. 

De enorme populariteit van Bruegel kwam ruim een eeuw geleden op gang  met een grote tentoonstelling in Brugge, waar hij bij de Vlaamse Primitieven werd gerekend. In 1924 was er al een grote herdenking. De tentoonstelling in Gaasbeek toont de gerestaureerde affiche die Gustave Van de Woestijne voor dat feest maakte. Ensor voerde er het woord.  

Helaas ontstond er al snel een onuitroeibaar clichébeeld van Bruegel: de vertolker van zuipende, vretende, zich ontlastende boerenkinkels. Zelfs "Vrolijk België" op de Universele Tentoonstelling van 1958 baadde in dat zogenoemde Bruegeliaanse sfeertje. "Feast of Fools" ontdoet zich van dat erg beperkte imago en toont de herkenbare humane invloed die van Bruegel uitging. 

Zeer duidelijk in Gaasbeek is dat Bruegel aan de wieg staat van het ijskoude helderwitte sneeuwlandschap. Tot begin 20e eeuw, met de Vlaamse en Duitse expressionisten en de Latemse school, strekte die invloed zich uit. Dat bewijzen prachtige doeken van Valerius De Saedeleer, Ensor en jawel, Jean Brusselmans.  

Een van de mooiste ensembles verzamelt agrarische taferelen. Permeke hangt er met een aardedonker landschap en met een verblindend zonnige oogst met helemaal vooraan nietige geblakerde boeren. Er staat ook een beeld van Permeke, "De Zaaier". In dezelfde zaal vallen enkele schilderijen van Van de Woestijne te bewonderen, onder meer "De Papeter".

Ook Jean Brusselmans, uit de streek, is bij de landschappen en op andere plaatsen krachtig vertegenwoordigd. Anto Carte, de Waalse Van de Woestijne, is een van de revelaties, met taferelen die een erg directe invloed van Bruegel verraden. Naast Frits Van den Berghe hangen foto's van de getalenteerde amateurfotograaf Stijn Streuvels.  

Grazia Toderi toont in grafiek en op foto's omgekeerde Torens van Babel. Er zijn schrijnende foto's van August Sander te zien van oorlogsinvaliden en blinden. Permeke verrast met het weinig typisch grafisch werk "Twee kreupelen". En ook de Duitse "tweeling" George Grosz en Otto Dix blijkt een eind mee te gaan met Bruegels visie. 

De bezoeker kan veel tijd doorbrengen in de muziek- en filmkamer. Op verzoek kan je luisteren naar door Bruegel geïnspireerde composities van Wannes Van de Velde tot György Ligeti, en kijken naar films, onder meer de allereerste "De Vlaschaard". 

"De Kinderspelen" hebben Pascale Marthine Tayou uit Kameroen sterk geïnspireerd. Hij toont foto's en video's van spelende Afrikaanse kinderen, naast maskers en glazen beelden. In dezelfde omgeving prijkt "De Meikever" van Panamarenko, een mechanisch insect aan een kabel. 

Ensor met zijn zeven hoofdzonden, Permeke en Brusselmans geven wrang commentaar op het religieuze aspect van Bruegel. Erg sterk is de slaapkamer van Honoré d'O. Op het nachtkastje ligt een dik fotoboek van hem, de afbeeldingen worden ook geprojecteerd. Hij speelt verbluffend met piepkleine details van Bruegel, die hij ooit toevallig ook wel eens in een werk heeft aangewend. Het is een les in scherp kijken en vergelijken.  

Allerlei hedendaagse en internationale installaties gaan in dialoog met het wonderlijke gebouw en met de kunst die daar altijd al hangt en staat. Ik vermeld alleen nog even het project van Leo Copers op zolder. Hij vestigt de aandacht op de thema's hebzucht en alchemie bij Bruegel door tientallen "goudstaven" op de vloer te leggen, met een erg officieel lijkend stempel van de duivel. "Feast of Fools" is een hommage hors catégorie aan een van onze allergrootste oude, maar blijkbaar springlevende meesters. Praktische informatie vindt u hier.