Als de gang van het leven die van de dood wordt

Er was eerst een sms van een vriend in Beiroet: of de Ihsane Jarfi die vermist was zijn Ihsane was?Dat had die vriend op Facebook gelezen. Het was 22 april 2012, Hassan las het berichtje in de gang tussen zijn slaapkamer en de keuken en viel op zijn knieën. Tot dan had hij Ihsane al een paar keer proberen bellen. Zijn vrouw Nancy en ook een neefje van Ihsane waren een dag eerder jarig. Die 22ste zouden ze samen vieren. Maar Ihsane was er niet. Die sms maakte het plots ook voor Hassan officieel zorgwekkend. 10 dagen later, op 1 mei, werd het dode lichaam van zijn zoon teruggevonden in een bosje op 30 kilometer van Luik. Vreselijk toegetakeld door de vier mannen bij wie hij een avond eerder in de auto was gestapt. Aan de Open Bar, in Luik, een bekend homocafé. "Hij had te veel vertrouwen in de mensen", zegt Hassan vandaag. "Ik ken mijn zoon."

Dodengang

Het is die gang, waarin hij wanhopig op zijn knieën viel, die Hassan Jarfi inspireerde voor de titel van het boek dat net verscheen. Le couloir du deuil, de gang van de rouw, voor hem metafoor voor wat hij het voorbije jaar doormaakte. De moord op zijn zoon werd al snel bestempeld als 'homofoob' en dat bleek ook zo. De eerste in België. "In die gang gebeurde het voor mij", zegt Jarfi, 60 en net op rust gestelde godsdienstleraar die in 1974 vanuit Casablanca naar Luik kwam ("van miserie en voor mijn studies"), met de Luikse Nancy trouwde en vijf kinderen heeft.

"Maar men spreekt ook over de dodengang. Zo voelt het ook voor mij: die mensen kwamen ons folteren. Mijn zoon was heel slank, kon zich niet verdedigen. Hij moet onder druk gezet zijn, anders was hij nooit in die wagen gestapt zijn. En ten slotte betekent die gang ook een soort bijna-doodervaring. Toen ik het hoorde, dacht ik: ben ik daarvoor naar België gekomen? Om er een zoon op de wereld te zetten die vermoord werd?"

Heureux, gelukkig zijn, is een gevoel dat Hassan Jarfi niet meer kent. Hooguit content. Blij dat dit boek er is, een boek dat hij vooral tijdens de ramadannachten vorige zomer schreef. "Meteen na Ihsanes dood, kwam Luc Van den Broeck op bezoek. Ik ken Luc al lang, hij is actief in de Moslimexecutieve, hij kende Ihsane van toen hij kind was. Luc, die we 'Sidi Omar' noemen, kwam ons in de dagen nadien bezoeken en hij huilde van aan het station tot thuis. Terug thuis belde hij me en las me de 'Elegia a Ramon Sije' voor, een gedicht van Miguel Hernandez over de dood van zijn vriend. Toen ik dat hoorde, besliste ik die nacht meteen dit boek te schrijven. Een boek over mijn zoon, maar ik begon wel over mijn vader."

Dat komt omdat de twee met elkaar verbonden zijn. Hassan was in België toen hij de dood van zijn vader vernam ("dat voelde aan als een eerste kaakslag"), de dood van zijn zoon was de tweede. "Als je je vader verliest, dan neemt iemand je verleden weg. Verlies je je zoon, dan verlies je je toekomst. Die je niet kent. Maar je droomde van een leven met je zoon en je krijgt een dood lichaam in de plaats." Of hoe de normale gang van het leven die van de dood werd.

Dat lichaam kreeg Hassan Jarfi op 1 mei 2012. Na een zoektocht van tien dagen, geleid door de federale politie die hij uitdrukkelijk dankbaar is. Op het graf van Ihsane staat 1 mei overigens gebeiteld als zijn sterfdatum. Omdat die dag de vermiste officieel dood kon verklaard worden. Al weet Hassan beter. "Ihsane moet die nacht van de 21ste op de 22ste meteen gestorven zijn. Met een meisje stond hij buiten een sigaret te roken, toen die auto met die vier gasten aankwam. Ze wilden dat meisje mee. Ihsane zei haar binnen te gaan, omdat het méchantswaren. Slechteriken dus. Ze zijn weggereden en teruggekeerd. Toen is hij ingestapt."

Waarom? Hassan zal het nooit weten. Wil het misschien niet. "Volgens mij werd hij bedreigd en kreeg hij schrik. Meer kan ik niet zeggen. Ik ken het dossier niet en als het proces gevoerd wordt (vier verdachten werden later opgepakt, bekenden en hun proces is geplandvoor 2014, RVP) zal ik alleen gaan als getuige. Voor de rest wil ik het niet meemaken. Waarom wel? Om nog eens te horen beschrijven wat ze met mijn zoon gedaan? Daar bedank ik voor. Ik ben ook maar een mens. En ik moet mijn wraakgevoelens bestrijden. Ik wil niet dat de woede de bovenhand haalt."

De vier noemt hij gangsters. "Een maand eerder sloegen ze een mentaal gehandicapte al verrot. Wat moet je ermee? Ik weet het niet. Hun hersenen zouden geherformateerd moeten worden."

Natuurlijk moeten ze gestraft. "Maar zelfs de doodstraf brengt mijn zoon niet terug." Dat Ihsane een vreselijke dood stierf, staat vast. De imams, die Ihsanes lichaam ritueel zouden wassen, zijn vrienden van Hassan. "Ze stonden meteen weer buiten en zeiden: 'Hassan, je kan hem beter niet zien.' Mijn broer wilde dat wel. Twee minuten later stond hij wenend buiten. Ze hebben hem gefolterd. Zijn organen waren letterlijk geëxplodeerd. Uiteindelijk heb ik hem gezien, zijn gezicht, de rest was gewikkeld in witte doeken. Maar zelfs gezicht zei genoeg. Ik wilde hem vastpakken, maar ik had zelfs schrik om hem dood nog pijn te doen." Het is een beeld dat Hassan bleef achtervolgen. Hoeveel foto's of super 8-filmpjes hij van de kleine Ihsane ook terugzag om het te verdringen. "Al ben ik nu aan de etappe bezig om hem eer te brengen."

Père de pédé

Die eer zit in veel. Natuurlijk op het kerkhof in Luik. "Ik wilde hem niet laten repatriëren naar Marokko. Ons leven speelt zich hier af. We zijn Belgen." In een website die hij volop aan het ontwikkelen, croisements.be, een site waarin hij zal proberen via een monumentje voor zijn zoon mensen dichter bij elkaar te brengen. In de 'Fondation Ihsane Jarfi'.

En in dit boek dus. "Ik wil dat hij niet vergeten wordt natuurlijk", zegt de vader. "Als je kind een, tussen haakjes, 'normale dood' sterft, dan treurt de familie. Maar als het op deze manier gaat, moet de hele maatschappij om hem treuren. Ihsane is gestorven omdat hij homo was en deze maatschappij mag dat niet accepteren. Maar het vermijden, volstaat niet meer. De maatschappij moet genezen én moet iets doen om mensen weer bij elkaar te brengen. Dat is de moeilijkste strijd en die wil ik nu voeren."

Omdat, zegt Hassan, homohaat net als racisme of interreligieuze onverdraagzaamheid, niet te aanvaarden is. "Zoals voor iedere ouder, was het in het begin ook voor mij niet makkelijk te zien dat Ihsane homo was. Je maakt je zorgen om de toekomst. Maar mijn vrouw hielp me daarbij enorm en ik aanvaardde dat ook. Je zag het aan alles. Ik stuurde hem naar de karateles en hij sloeg niet, hij streelde. Toen hij voor een verjaardag een pistool kreeg, gooide hij het weg. Voetbal zei hem niks, hij speelde met het konijn in de tuin. Hij was geprogrammeerd om gelukkig te zijn. Een vis in het water. En hij zong. Weliswaar vals, maar toch..."

"Uiteindelijk speelde de geaardheid van Ihsane helemaal niet tussen mijn zoon en mij. Maar wel tussen mij en de gemeenschap. Ik ben beschimpt geweest, dat ik als 'père de pédé' geen recht van spreken had in de islamlessen. Het was een van de redenen waarom ik ontslag nam als lid van de Moslimexecutieve. Pas op, vaak waren die mensen schizofreen hoor. Toen Ihsane stierf, kwamen dezelfden mij hun rouwbeklag overmaken. Andere ook weer niet. Volgens mij van pure jaloezie. Erg hoor. Ze waren jaloers op de aandacht die ik kreeg omdat mijn zoon vermoord was."

En daarin zit nu zijn strijd. "Ik die vroeger in de lessen over de Koran niet over homofilie durfde praten, omdat de reactie toch zou zijn dat ik het maar deed 'omdat mijn zoon het was', wil dat nu wel. Ik heb voldoende achtergrond om te bewijzen dat de islam zich daar niét tegen keert. Ik wil dat we beginnen bij de kinderen op de lagere school. Want het is daar dat Jean in dezelfde klas zit als Fatima en Jacqueline bij Mohammed en dat de eerste seksuele oriëntatie gebeurt. Als we daar de juiste boodschap uitdragen, dan gaat die mee naar de middelbare school. En dan naar die jongeren die later zelf voor een klas staan of imam worden. We willen geen moskeeën voor hetero's, voor biseksuelen en voor homo's apart. Neen, mensen moeten elkaar als mensen terugvinden. En dat moet je ook in de maatschappij doortrekken. Een maatschappij waar Jacques en Mohammed zich samen goed voelen."

Eén stapje zit in Luik zelf. Hassan Jarfi wil ijveren voor een herdenkingsbordje bij de Open Bar waar Ihsane in die fatale auto stapte. Daarvoor nam hij contact op met schepen en burgemeester. "Ik wil met kinderen van de lagere school naar die plek gaan. Als een bedevaartsplek die een vertrekpunt moet zijn."