'Vervroegde vrijlating heeft belangrijke voordelen'

De vervroegde vrijlating van Martin roept bij veel mensen vragen op. Wie beslist eigenlijk of iemand vroeger dan voorzien kan vrijkomen? En tegen welke voorwaarden? Professor Frank Verbruggen, criminoloog en docent strafrecht aan de KU Leuven, geeft antwoord.

Wie beslist of een gedetineerde voorwaardelijk vrij kan komen?

Frank Verbruggen: "De procedure voor voorwaardelijke invrijheidstelling wordt automatisch opgestart wanneer de veroordeelde een derde van zijn straf heeft uitgezeten. Het dossier gaat dan naar de strafuitvoeringsrechtbank, die uiteindelijk de beslissing neemt. De drie belangrijkste elementen die meespelen zijn het risico op recidive, de re-integratiemogelijkheden van de veroordeelde en de houding ten opzichte van de slachtoffers.

"Maatschappelijk assistenten en psychologen van de psychosociale dienst van de gevangenis bereiden een rapport voor. Als dat nodig is, vraagt de strafuitvoeringsrechtbank nog een bijkomend rapport aan een psychiater. Er wordt ook gekeken of de persoon in kwestie een vaste verblijfplaats heeft, een sociaal netwerk en eventueel een job. De gevangenisdirecteur kan eveneens zijn zeg doen en het parket formuleert een bepaalde vordering."

Houdt de strafuitvoeringsrechtbank rekening met de wensen van de slachtoffers?

"De rechtbank luistert naar het standpunt van de burgerlijke partijen. Ze kan de veroordeelde bepaalde voorwaarden opleggen op vraag van de slachtoffers, zoals een verbod om in de buurt te komen. De rechtbank blijft wel onafhankelijk. Slachtoffers hebben geen vetorecht en de rechtbank kan hun eisen negeren. Slachtoffers stellen vaak onrealistische voorwaarden. Ze willen de dader bijvoorbeeld verbieden om in België te wonen. Met dat soort eisen kan de rechtbank geen rekening houden.

"Men kijkt wel naar de houding van de veroordeelde ten opzichte van de slachtoffers en men gaat ook na op welke manier de schadevergoeding betaald wordt."

Komt iedereen in aanmerking om voorwaardelijk vrij te komen?

"In principe wel. Toch zullen enkele mensen waarschijnlijk nooit vervroegd vrijkomen omdat het risico dat ze hervallen te groot is. Het gaat dan bijvoorbeeld om veroordeelde moordenaars die na een eerste vrijlating opnieuw aan het moorden zijn geslagen, of om psychopaten. In België zijn die gevallen veeleer zeldzaam."

Is het een goede zaak dat gevangenen kunnen vrijkomen voor het einde van hun straf?

"Voorwaardelijke invrijheidstelling heeft twee grote voordelen. De veroordeelde keert geleidelijk én gecontroleerd terug in de maatschappij. Hij krijgt begeleiding, moet verantwoording afleggen bij een justitieassistent, volgt eventueel verplichte therapie. Wie zijn straf volledig uitzit komt van de ene dag op de andere zonder enige controle vrij. Dat is veel gevaarlijker.

"Daarnaast kosten gevangenisstraffen ook gewoon heel veel geld. Onze gevangenissen zijn overbevolkt en veel straffen worden nu al niet uitgevoerd. Dat is dan weer zeer schadelijk voor de geloofwaardigheid van justitie."