Digitale reddingsactie moet audiovisueel erfgoed saven
Het Vlaams Instituut voor Archivering (VIAA) is begonnen met de aanleg van een gigantisch digitaal archief. Dat was hoognodig, want veel cassettes uit de archieven van onder meer de VRT en de regionale omroepen zijn inmiddels beschadigd geraakt. 'Het is een race tegen de tijd.'
Een digitaal massa-archief waar tv-zenders, studenten, bibliotheken en onderzoekers gemakkelijk fragmenten uit kunnen plukken. Dat is de uiteindelijke bedoeling van het digitaliseringsproject van VIAA. Het instituut digitaliseert vanaf nu aan sneltempo archiefbeelden van in totaal 35 Vlaamse omroepen en instellingen voor cultureel erfgoed.
"Er komt hoogdringendheid bij kijken", weet directeur Nico Verplancke. "Oude dragers, zoals Betacam SP-, U-Matic- en audiocassettes, worden bedreigd en de film uit de archieven is ook in zestig procent van de gevallen beschadigd. Gelukkig kunnen we die tapes op verschillende manieren reinigen of herstellen."
Het digitaliseren van het archief is een werk van lange adem. De gereinigde archieftapes moeten telkens handmatig door archivarissen in geschikte spelers worden gestoken. De digitalisering gebeurt 16 uur per dag, zes dagen per week en dat tienduizenden uren lang.
"Het probleem is dat de spelers voor oude cassettes razendsnel uit de markt verdwijnen. Het is een echte koers tegen de tijd", waarschuwt archiveringsspecialist Michel Merten. "Wij schuimen zelf actief sites als eBay af om die spelers te kopen, maar ik gok dat ze over tien jaar nog onmogelijk te vinden zijn."
Onder meer de openbare omroep VRT laat zijn archief voortaan door het VIAA digitaliseren. "Zodra archiefmateriaal digitaal beschikbaar is, zien we dat het terug actief gebruikt wordt op onze websites en in radio- en tv-programma's", zegt VRT-hoofd documentatie en archieven Jan Vanregemorter.
De aangesloten instellingen besparen flink wat geld door de digitalisering van hun archief uit handen te geven. "Het VIAA zorgt voor de hele infrastructuur om de archiefbeelden te digitaliseren. We vragen geen vergoeding van de organisaties die meedoen", zegt Verplancke. "In ruil mogen wij wel de beelden aanbieden aan onder meer bibliotheken en het onderwijs. In plaats van iedereen kleine subsidies te geven voor de digitalisering van zijn archief, is het beter om vanuit één grote pot te krachten te bundelen."
Na het digitaliseren van de cassettes moeten de digitale bestanden ook duurzaam bewaard worden. "Dat is een voortdurend proces waarin geïnvesteerd moet worden", klinkt het. Om alle beelden op te slaan heeft VIAA zo'n 17.000 terabytes aan serverruimte gereserveerd. En als er in de toekomst een geschikter digitaal formaat komt? "Dan is het nog maar een kwestie van die bestanden te transcoderen. Dat kost veel tijd, maar geen mankracht. Het belangrijkste is dat al het materiaal bewaard blijft."
Van ophalen tot vernietigen
De fysieke tapes worden opgehaald bij de organisatie.
Sommige tapes worden gereinigd of brengen tot 24 uur tijd door in een droogoven, zodat ze tijdelijk gelezen kunnen worden.
De cassettes worden ingescand met een streepjescode en digitaal opgenomen en opgeslagen.
Software analyseert alle beelden en doet alarmbellen rinkelen wanneer klank of beeld ontbreekt.
Het VIAA stuurt de tapes terug naar de organisaties, die zelf moeten instaan voor de eventuele vernietiging ervan.