Adverteren tegen IS: oprecht of verdacht?
In een opvallende advertentiecampagne veroordeelt de omstreden Turkse islamprediker Fethullah Gülen de daden van IS. Oprechte bezorgdheid of een sneer naar zijn aartsrivaal, Turks president Erdogan, die weigert IS terroristen te noemen? Over Gülen hangt een schaduw van twijfel.
Fethullah Gülen sluit zich met zijn advertenties aan bij een pak andere moslims, moskeeën en organisaties die de terroristen van IS al veroordeelden. "De daden van IS zijn een schande voor het geloof dat de groep verkondigt en zijn misdaden tegen de menselijkheid", liet Fethullah Gülen gisteren optekenen in deze krant en in de Nederlandse Volkskrant. "Religie biedt een basis voor vrede, mensenrechten, vrijheden en gerechtigheid... Elke vorm van geweld tegen onschuldige burgers of vervolging van minderheden is in strijd met de principes van de Koran en de traditie van de profeet Mohammed." Een gelijkaardige advertentie verscheen vorige week in het Engels in de Wall Street Journal, New York Times, Washington Post, Los Angeles Times en Chicago Tribune.
Wat Fethullah Gülen onderscheidt van al die andere imams, islamgeleerden en moslims is niet alleen dat hij leider is van een van de grootste moslimnetwerken ter wereld, Hizmet (Dienstverlening) geheten. Hij is ook een van de bekendste omstreden figuren in diezelfde islamwereld. TIME Magazine riep hem vorig jaar uit tot een van de invloedrijkste mensen omwille van zijn pogingen om tolerantie te bevorderen. Maar het netwerk van de intussen 73-jarige prediker is onduidelijk: het kent geen formele structuur, geen officieel lidmaatschap noch een duidelijke organisatie. Toch opereert het gestroomlijnd: Gülen heeft miljoenen volgelingen in de hele wereld. Zijn Hizmet heeft denktanks, scholen en instellingen in alle werelddelen. De conservatieve islam die Gülen voorstaat, is er een die de nadruk legt op liefdadigheid, hard werken en onderwijs.
Ook in België, waar Gülenaanhangers onder meer de Lucernacolleges uit de grond stampten, vindt zijn boodschap gehoor. Voorstanders van de Gülendoctrine zeggen dat er op de scholen extra aandacht is voor de taalvaardigheid van studenten, zodat de doorstroming van allochtone leerlingen naar het hoger onderwijs wordt bevorderd.
Creationisme
Tegenstanders hebben hun twijfels over het gepromote pluralisme en omschrijven de Lucernacolleges als islamscholen. "Er is een sekteachtige netheid, beleefdheid en homogeniteit te zien bij de afgestudeerden van Gülens instellingen", merkte Bill Parker, docent bij King's College in Londen, begin dit jaar op in een artikel in de zakenkrant Financial Times. Feit is ook dat Gülen in het verleden vaak het darwinisme heeft aangevallen en pleidooien heeft gehouden voor het creationisme. "Het is jammer genoeg zo dat sommige jonge, plooibare geesten gevoelig zijn voor de mythe van het darwinisme. Alleen omdat dat het officiële dogma is", verklaart hij in een tekst die op zijn website te vinden is.
Gülen woont sinds 1998 in de VS in zelfgekozen ballingschap. Hij verliet Turkije nadat de toenmalige Turkse regering hem beschuldigde een islamistisch complot te smeden tegen de seculiere machthebbers. Vanuit zijn gigantisch domein in Pennsylvania steunde hij later de jonge politicus Tayyip Erdogan, wiens partij AKP in 2002 mede dankzij zijn geld en connecties aan de macht kwam.
Maar nu is hij de grootste vijand geworden van Erdogan, die sinds augustus van dit jaar president van Turkije is. Erdogan beschuldigt hem, en zijn vele aanhangers die invloedrijke posities bekleden binnen politie en geheime diensten, van het smeden van complotten om hem ten val te brengen. Die 'parallelle staat', zoals Erdogan steevast refereert naar Gülen, zou de hand hebben gehad in een reeks afgeluisterde gesprekken binnen regeringskringen. De gesprekken, die corruptie tot in de hoogste regeringskringen aan het licht brachten, werden later op YouTube geplaatst. De zaak zorgde voor een politieke crisis en was een van de redenen waarom YouTube een regeringsban kreeg opgelegd. Er werden 52 verdachten aangehouden, onder wie 3 zonen van ministers.
Wellicht is een van de redenen dat Gülen net nu komt met zijn veroordeling van IS het feit dat president Erdogan IS nooit scherp heeft bekritiseerd en zelfs wordt beschuldigd van nalatigheid bij de aanpak van IS-strijders in het Turks-Syrische grensgebied. Bovendien blijkt ook dat IS in Turkije groot rekruteringspotentieel heeft gevonden: geschat wordt dat de terreurgroep duizenden Turkse leden telt.