Marseille

Dag 1

16 UUR

Pittige facelift

Bijna iedereen die met de comfortabele TGV van Brussel naar het zuiden reist, stapt af in Avignon of Aix-en-Provence. De gemiddelde toerist in Zuid-Frankrijk is bang voor de drukke, internationale havenstad Marseille, even verderop. Jammer.

Quand ça bouille, ça baisse, zegt men in Marseille, waar bouillabaisse - aanvankelijk een soep voor arme mensen en vooral bereid met afval van vissen - hét signatuurgerecht is. Als de pot met de overbekende vissoep overkookt, draait men de gaspit een standje lager. Deze reflex werd de jongste decennia ook door de politieke chefs overgenomen: die proberen vooral het gepruttel van de kosmopolitische smeltkroes te temperen. De verpaupering van de stad werd grondig aangepakt. Er wordt geïnvesteerd in werkgelegenheid. Grote architectuur- en cultuurprojecten zorgen voor nieuwe energie en een dynamische uitstraling. De openbare ruimten kregen een pittige facelift. Toch blijft werkloosheid een zichtbaar probleem.

Al bestaat er ook geen stad in Frankrijk waar zo veel gestaakt wordt als hier. Marseille is namelijk een contraire stad. De burgemeester, Jean-Claude Gaudin, is rechts. Maar bij de jongste nationale verkiezingen stemde zijn stad tegen de rechtse Sarkozy en voor Hollande.

De inwoners van Marseille spreken over de cité phocéenne, alsof dat adjectief de gewoonste zaak van de wereld is. Tegelijk supporteren ze voor de hypermoderne bouwwerken van vermaarde stadsarchitecten als Zaha Hadid. Uiteraard doen ze dat ook voor Olympique Marseil-le, bekend van Zinédine Zidane, die veertig jaar geleden in La Castellane, een volkswijk, werd geboren. Zidane heeft ouders van Algerijnse afkomst.

Algerije is, als ex-kolonie van Frank- rijk, alomtegenwoordig in Marseille. Ook het verleden met Algerije speelt nog een rol. Op de vooravond van de opening van een nieuwe kunstgalerie bekladt iemand de houten toegangspoort. In vette, zwarte verf staat er: 'la valise ou le cerceuil', koffers pakken of sterven. Het was de slogan waarmee de Algerijnen, in hun onafhankelijkheidsoorlog, de Franse kolonisten dreigend aanmaanden weer naar huis te gaan.

Het bijvoeglijk naamwoord 'phocéenne' slaat trouwens op de Griekse zeelieden uit Phocis (Fokida), een volk dat eeuwen geleden mee aan de wieg van Marseille stond.

16.30 UUR

Verkeerschaos

Een wandeling van het 19de-eeuwse station Saint-Charles naar de 'oude stad' aan het water duurt een halfuur. In Le Vieux Port, waar eeuwen geleden de handel begon, vind je de fraaiste hotels van de stad.

De majestueuze stationstrappen staan garant voor een imposant panorama. En voor een adembenemende afdaling of klim. Gelukkig blijken passanten snel bereid te helpen met het dragen van de koffers.

Een wandeling verloopt - zelfs als je de koffer achter je aansleept - sneller dan een taxirit. Het verkeer in Marseille is een chaos. De tweede grootste stad van Frankrijk kent, ondanks haar 850.000 inwoners, slechts twee metrolijnen. Parkeren is een ramp, bumperkleven een sport. Er rijden ook amper taxi's. De tram komt wél frequent langs.

18 UUR

Panisse & pastis

Loop nog snel langs bij een van de bakkers in de Rue Paradis. Ines bakt op nr. 93 de smeuïgste makarons. De smaken en aroma's van haar ge- bakjes variëren per seizoen; lavendel is verfrissend, amandel pittig.

Rue Paradis ligt achter de Opera, waar het bulkt van de kleine culinaire surprises. In Café Debout drink je koffie waar zelfs de Italianen - ook vergroeid met Marseille - ja- loers op zijn. Boek eventueel voor 's avonds een tafel in het nabije La Part des Anges of in Le Bistro à Vin. Beide liggen in de Rue Sainte en zijn gespecialiseerd in Provençaalse wijnen.

Aperitieven kan in deze straatjes ook. Bij Les Panisses, bijvoorbeeld. Een 'panisse' is een soort oliebol gemaakt van kikkererwtendeeg. Deze eenvoudige streekspecialiteit is heerlijk bij een goed glas wijn of, naar men zegt, een karafje pastis.

Halverwege de havenkade - Quai du Port 108 - vind je La Maison du Pastis. Het huis verkoopt bijna honderd soorten pastis en absint. Pastis is een kruidendrank die evenveel smaken kan bevatten als Marseille zelf. Er bestaan pastissoorten waar- in vijftig kruiden zijn verwerkt.

Slenter langs de vers aangelegde esplanades aan de oude haven, waar jachtschepen dobberen, en waar de wind voor verfrissing en voor de geluiden van wapperende zeilen en kabels zorgt.

Check www.mp2013.fr, de website van Marseille-Provence Culturele Hoofdstad 2013, en kijk welke evenementen, concerten en expo's de stad tijdens jouw bezoek in de aanbieding heeft (zie ook kader). Zowel jong Europees en mediterraans talent als gevestigde kunstenaars uit allerlei disciplines komen aan bod. Profiteer van het aanbod dat zowel Le Corbusier als Camus als Cézanne in de kijker zet, en dat onder andere meerdere straatfestivals bevat.

21 UUR

Armeluissoep

Le Vieux-Port is het hart van de stad. De meeste restaurants en terrassen rond dat hart zijn toeristische valkuilen. Trap daar niet in, tenzij je het niet erg vindt om van een bouillabaisse van goedkope diepvriesvis te slurpen, terwijl je voor eentje met verse en hoogwaardige ingrediënten betaalt. De armeluissoep van weleer is namelijk al lang in een culinair hoogstandje veranderd.

Goede - voor het grote budget - visreferenties aan de kade zijn Mira- mar en Une Table au Sud. Les Trois Forts en Le Perron genieten ook een sterrenreputatie. Natuurlijk blaakt Marseille, dat op een boogscheut van Noord-Afrika ligt, ook van de prima Maghrebijnse restaurants. Saf Saf wordt gerund door Tunesische vrouwen, Sur le Pouce (Rue des Convalescents) verkoopt de beste couscous van de stad. Klei-ne en interessante eethuizen zijn Café de la Banque (24, Boulevard Paul Peytral) en het pretentieloze La Préfecture (27, Rue Sylvabelle). In La Cantinetta, in de Cours Julien (een alternatieve en artistieke wijk) proef je de kwaliteit van een Italiaan- se bistrot, maar op z'n Marseilles.

Dag 2

10 UUR

Fascinerend fenomeen

Een gulden tip. Start de dag met een bezoek aan het Bureau de Tourisme, vlakbij het water, aan het begin van de historische hoofdstraat La Canebière. Informeer naar de toeristenpas: openbaar vervoer en musea in één kaart. Lees alle affiches in de hall, want er worden talloze geleide wandelingen en excursies georganiseerd. Inschrijven is meestal noodzakelijk.

Neem in de Oude Haven een boot naar de Calanques. De kilometers-lange, grillige steile krijtstenen formaties die deels in de groene zee duiken, zijn een begrip en trekken talrijke natuurliefhebbers.

Je kunt ook de inwoners van Mar- seille imiteren. Zodra het mooi weer is en het werk niet meteen roept, rijden ze naar de Corniche, of nemen lijnbus 83. Deze bus, die tegenover de Toeristische Dienst vertrekt, rijdt langs de Middellandse Zee, voorbij de krijtrotsen en de veertien jacht- havens die de stad rijk is.

Het zou fijn zijn om voor dit traject op een van de velo's te springen; de stadsfietsen die, verspreid over de stad, in hun stallingen staan. De route langs de zee zou een van de mooiste fietsroutes ter wereld kunnen zijn, maar er ligt bijna nergens een fietspad - je riskeert in het druk- ke verkeer je leven. Er zijn meer fietsen dan fietsers in Marseille.

Je verlaat lijnbus 83 ter hoogte van de John Kennedyboulevard. Van daaruit maak je een wandeling langs de stranden. Een ligstoel huren is een alternatief voor wie niet wil bewegen, en kost gemiddeld 30 euro per dag - vaak inclusief lunch en soms met wijn à volonté.

Idyllisch is deze zandstrook zeker niet. De Côte d'Azur, met haar mondaine badsteden, lijkt ver weg. Vele stroken strand zijn volgestouwd met restaurantjes waar plastic stoelen en slappe pizza's hoogtij vieren en de muziek gruwelijk klinkt. Fascine-rend is dit fenomeen wel. Heel Marseille lijkt op zonnige dagen naar les plages te trekken. Maar de zeebries is verfrissend, en in sommige baaien maken vissers hun netten klaar. Petanque is overal.

16 UUR

Goddelijk ijs

Maak een wandeling in Le Panier, de oudste wijk van Marseille, op de heuvel achter het stadhuis, ten noorden van Le Vieux Port. Bezoek ook het Hôtel de Charité: in de zeventiende eeuw kende de liefdadigheid van deze katholieke instelling een wel zeer eigenzinnige invulling. Hier sloot men homoseksuelen op, en mentaal gehandicapten, en bedelaars, en zigeuners, en ga zo maar verder. De gevangenen moesten werken. Kinderen werden als grafdelvers en lijkkistendragers ingezet. Vrouwen moesten wassen en visnetten knopen. Mannen zwoegden in de bouw en elders. Klim door de steegjes, daal af naar de kleine pleintjes. Veel huizen zijn opgeknapt, maar het is duidelijk dat er her en der nog meer dan een veegje verf nodig is. Dit is authentiek Marseille.

Eet halverwege een ijsje bij Florence in Le Glacier du Roi, aan de Place de Lenche. Florence maakt ijs dat alle kwaliteitsnormen overstijgt en tot de top van de wereld behoort. Ze werkt met een open atelier. Florence leerde haar vak bij Italiaanse ijsmeesters. Ze heeft heel Marseille en omstreken verleid.

Dag 3

10 UUR

Het gat van de graaf

De basiliek van Notre-Dame de la Garde domineert Marseille. Toch is, mede door de historische band van Frankrijk met Algerije, de islam in deze stad evengoed aanwezig. Marseille kent zelfs een middelgrote Joodse gemeenschap. En dat ondanks het Camp des Milles, het kamp dat bij Aix-en-Provence ligt en nu omgebouwd is tot monument van de Tweede Wereldoorlog. Tussen 1941 en '42 fungeerde het als doorgangskamp voor Joden. Zo'n 2.000 Joden zijn van hieruit naar Drancy en Auschwitz vervoerd.

Neem, ongeacht je geloof, de kabelbaan of de bus richting basiliek. Vanaf daar heb je een uniek uitzicht van 360 graden over heel Marseille en de omliggende zee.

Op le quatorze juillet, nationale feestdag, biedt deze plek de uitgelezen tribune voor het vuurwerkspektakel. De gewoonte om een kaarsje te branden voor vrienden of familieleden die steun kunnen gebruiken, wordt nog steeds nageleefd; door gelovigen en ongelovigen.

Je hebt van hieruit ook zicht op het Ile d'If en de Iles du Frioul, met forten versterkte eilanden. Op de Iles du Frioul verbleven destijds talrijke pest- en choleralijders in quarantaine. Alexandre Dumas gaf in De graaf van Monte Cristo vorm en smaak aan het Ile d'If. De linkse priester Custodio de Faria, op wie Monte Cristo is geïnspireerd, zat gevangen in het fort van dit eiland. Het gat dat hij bij een ontsnappingspoging in zijn celwand groef, gaapt er nog steeds.

De eilanden kunnen ook worden bezocht. De boottochten worden georganiseerd door kleine rederijen aan de oevers van de Vieux Port.

13 UUR

Om zeep!

Lunch (voortreffelijk!) bij l'Effet Clo- chette in Le Panier (Place des Au-gustines). Dit familierestaurant is 's avonds gesloten, maar je kunt blijven lunchen tot het donker wordt.

Bezoek de exotische markt op de Rue des Capucins. Wandel door naar de Cours Julien, waar ateliers geboren worden, graffiti kunstwerken op zich vormen, en de nacht tot 's ochtends vroeg duurt. Er zijn veel bars en restaurants in deze buurt.

Breng ook, op de Cours Julien, een bezoek aan La Savonnerie Marseil-laise de la Licorne, een winkel waar je zeep kunt kopen én waar, in de achtergelegen fabriek, de zeep am-bachtelijk wordt gemaakt, in vormen geperst, in stukken gezaagd en met hamer en stempel van een em- bleem voorzien. Voor wie wil weten hoe le savon de Marseille wordt ge- maakt, zijn er dagelijkse rondleidingen door de fabriek. Ambach- telijke zeep van Marseille slaat trouwens bleek uit. Blokken in egale kleuren zijn industrieel vervaardigd.

PRAKTISCH

- www.b-europe.com/ reizen voor meer info over de TGV vanuit Brussel. Met de TGV sta je in minder dan zes uur in Marseille.

- www.mp2013.fr, de website van Marseille-Provence Culturele Hoofdstad 2013.

- Toerisme van de stad zelf: www.marseille-tourisme.com, 4, la Canebière (vlakbij Quai des Belges!) 0033 491 13 89 00