Bankieren moet weer saai worden

Ik heb een oplossing voor het probleem van bankiers die risico's nemen en zo de publieke belangen bedreigen: elimineer de bonussen.Meer dan drie jaar na de aanvang van de financiële wereldcrisis pompen financiële instellingen zichzelf nog altijd op. Vorige week nog vroeg MF Global het faillissement aan nadat CEO Jon S. Corzine risicovol geïnvesteerd had in Europese obligaties. Tot dusver hebben kapitaalverschaffers en aandeelhouders en niet de belastingbetaler de prijs betaald. Maar het is slechts een kwestie van tijd voor privéspeculaties opnieuw zullen leiden tot een massale reddingsoperatie. Herinner u de situatie in de VS anno 2008.

De belofte van Wall Street dat er nooit meer reddingsoperaties zouden komen is niet meer dan dat: een belofte. De financiers (en hun advocaten) zullen de regulatoren altijd een stap voor blijven. Niemand kan zeggen wat er zal gebeuren als weer eens een megabank failliet gaat wegens onverantwoorde risico's.

Het is dus tijd voor een fundamentele hervorming: mensen die voor een bedrijf werken dat door de belastingbetaler gered zal moeten worden bij een faillissement hebben, hoe financieel gezond het bedrijf ook is, nooit recht op een bonus. De lonen bij vitale financiële systeeminstellingen - grote banken, maar ook verzekeringsmaatschappijen en zelfs grote hefboomfondsen - zouden strikt gereguleerd moeten worden.

Kritische stemmen zoals de demonstranten van Occupy Wall Street stellen het bonussysteem aan de kaak omdat het niet eerlijk is en de kloof tussen rijk en arm vergroot. Maar een groter probleem is dat het aanzet tot het nemen van risico's. De asymmetrie van het bonussysteem (succes wordt beloond, maar mislukking niet bestraft) zorgt ervoor dat binnen het financiële systeem verborgen risico's zich ophopen, wat vroeg of laat leidt tot catastrofes. Het is een schending van de fundamentele regels van het kapitalisme; Adam Smith zelve was beducht voor het effect van die beperkende aansprakelijkheid, een fundamenteel principe in het moderne bedrijf.

Bonussen zijn met name gevaarlijk omdat ze bankiers in de verleiding brengen om het systeem te bedotten door de risico's van zeldzame, moeilijk voorspelbare maar noodwendige mislukkingen te maskeren. Precies dat wat ik 'zwarte zwanen' heb genoemd. Het instorten in de VS van de hypotheekmarkt, die de financiële wereldcrisis inleidde, is een voorbeeld van zo'n ramp.

Houd voor ogen dat we ons leven in handen leggen van het leger en de binnenlandse veiligheidsdiensten. Zij krijgen nooit een gulle bonus. Als ze het goed doen, krijgen ze een promotie of voelen ze de voldoening dat ze hun taak goed volbracht hebben. Als ze mislukken, dan is schaamte hun deel. Bij bankiers is het tegenovergestelde het geval: een bonus als ze winst maken, financiële overheidssteun als ze failliet gaan. Met talent heeft dat niets te maken. Ik heb met beide groepen gewerkt, en ik kan u verzekeren dat militairen en mensen van de binnenlandse veiligheid niet alleen veel omzichtiger te werk gaan maar ook veel meer technische kennis hebben dan bankiers.

Als je de bonussen wegneemt, dan neem je meteen de voornaamste oorzaak van economische problemen weg: het onderscheid tussen de belangen van een economische speler en de cliënt die hij zou moeten vertegenwoordigen. De kracht van mijn oplossing schuilt in de idee dat mensen niet bewust in hun ongeluk willen lopen. Ik voel me veilig in een vliegtuig als een piloot het bestuurt. Een drone zie ik minder zitten. Zo kun je ook stellen dat koks hun eigen bereidingen moeten proeven, dat ingenieurs onder de bruggen moeten gaan staan die ze ontwerpen, en dat de kapitein als laatste het schip moet verlaten. De Romeinen bedachten zelfs een manier om lafheid tegen te gaan, met de techniek van de decimering: als een legioen een veldslag verloor en er bestond een vermoeden van lafheid, dan werd 10 procent van de soldaten en bevelvoerders - meestal willekeurig aangewezen - ter dood gebracht.

Die pijn wordt gesubsidieerde, bonusgrabbelende bankiers bespaard. In de periode 2000-2008 werden enorm veel verborgen risico's opgebouwd in het financiële systeem. En toch werden in 2010 meer compensaties uitgekeerd dan ooit tevoren. Het is duidelijk dat bonussen uit het verleden terugeisen niet meer volstaat. Toezicht, regulering en andere vormen van controle zijn noodzakelijk, maar onvoldoende..

Eentonig en voorspelbaar

Hoe zou de bankwereld eruitzien als de bonussen geëlimineerd zouden worden? Niet echt anders dan toen ik voor een bank werkte in de jaren 80. Dat was voor de dereguleringsgolf die uitmondde in de intrekking van de Glass-Steagall Act in 1999, de wet uit het depressietijdvak die een onderscheid aanbracht tussen investerings- en commercieel bankieren. In de periode daarvoor waren bankiers en financiers saaie loonwerkers. Bankieren was eentonig en voorspelbaar. De voorzitter verdiende minder dan jonge traders vandaag. Investeringsbanken, die bonussen uitbetaalden en niet mochten lenen, waren partners die een hachje te verdedigen hadden, en geen gokkers die jongleerden met andermans geld.

Hefboomfondsen, die matig gereguleerd zijn zouden dan, als gevolg van mijn voorstel, die risico's kunnen nemen die banken voortaan zouden mijden. We horen constant over de succesvolle hefboomfondsen, maar de grote meerderheid gaat failliet, en die gevallen halen zelden de voorpagina's. Het klant-agentprobleem dat ze hebben is niet het probleem van de belastingbetaler: niet toevallig beheren de investeerders het hefboomfonds zo dat de manager harder door een eventuele mislukking geraakt wordt dan de investeerders.

Ik geloof in 'less is more' - complexe problemen vergen een simpele oplossing. In plaats van duizenden pagina's regels op te stellen, moeten we daarom een simpel principe invoeren: bonussen en reddingsoperaties gaan niet samen.