Mieke Vogels: 'Schaf sociale koopwoning af'

Vlaams Parlementslid Mieke Vogels hekelt het systeem van sociale koopwoningen in Vlaanderen. Het systeem bestaat al jaren en is bedoeld om mensen met beperkte middelen toch aan een eigendom te helpen. Maar volgens Vogels hangt het systeem met haken en ogen aan elkaar. "De huidige aanpak schiet haar doel voorbij en is slechte besteding van belastinggeld", meent de politica. "De sociale koopwoningen zouden beter afgeschaft worden."

De regeling zit als volgt in elkaar. Wie in aanmerking komt voor een sociale koopwoning, kan die verwerven tegen een prijs die een stuk lager ligt dan de normale marktwaarde. "Volgens denktank Itinera gaat het zelfs om een verschil van 90.000 euro per woning", zegt Vogels. De koper kan voor de financiering een beroep doen op een sociale lening. Jaarlijks worden ruim 500 sociale koopwoningen op die manier gefinancierd, goed voor een totaal aan gemiddeld 56 miljoen euro per jaar. Ongeveer 20 procent daarvan wordt door de Vlaamse overheid betaald.

Met het principe van sociale leningen heeft Vogels geen probleem. Dat de woningen maar één generatie 'sociaal' blijven, is haar wel een doorn in het oog. Aan de aankoop van sociale koopwoning is immers de voorwaarde verbonden dat ze pas na twintig jaar verkocht mag worden. Dan is de woonst ook volledig eigendom van de koper en is de meerwaarde volledig voor zijn rekening. Verkopen mag bovendien op de particuliere markt. De investering van de overheid wordt op die manier niet gerecupereerd. Wanneer de eigenaar van de sociale koopwoning vroeger uit het huis trekt, heeft de plaatselijke sociale huisvestingsmaatschappij het eerste aankooprecht. Legt die dat naast zich neer, mag de eigenaar zijn woning alsnog aanbieden op de private markt, maar moet de niet-afgeschreven overheidsinvestering wel teruggestort worden.

Vogels vroeg in een parlementaire vraag cijfers op van dat soort vervroegde verkopen, maar die worden niet bijgehouden, antwoordde minister van Wonen Freya Van den Bossche. Zij blijft bovendien achter het systeem van sociale koopwoningen staan. "Het is een excellente manier om mensen die geen startkapitaal hebben en geen lening krijgen bij de bank, toch een betaalbare woning te gunnen. Of dat nu een sociale koopwoning is, of een private woning die gefinancierd wordt met een sociale lening, dat doet er weinig toe. Het gaat erom om mensen te helpen", klinkt het.

Volgens Vogels bestaan er betere manieren om wonen betaalbaar te houden. "Een van de grote problemen is dat de grondprijs de pan uitrijst. De voor de hand liggende manier om betaalbaar wonen te kunnen aanbieden is grond en woning van elkaar scheiden. Dat kan perfect via het recht van opstal of via de erfpacht, zoals dat in Amsterdam gebeurt. De gemeente is eigenaar van de grond en vraagt een vergoeding aan de eigenaar van de woning. Dat scheelt een slok op de borrel voor de burger én levert de gemeente ook nog iets op."

Voor sociale woningen heeft Vogels eveneens een oplossing uit het buitenland voor ogen, een 'community land trust' zoals de VS kent. "Het grote verschil met sociale koopwoningen is dat mensen een huis kunnen kopen op grond die van de overheid is. Bovendien krijgen ze een startpremie bij de aankoop van het huis, maar wanneer ze het verkopen, moeten ze die weer inleveren. Ook het grootste deel van de meerwaarde uit de verkoop moeten ze afstaan en de huizen mogen enkel verkocht worden aan iemand die eveneens in aanmerking komt voor een sociale woning. Zo blijven woningen sociaal en geeft de gemeenschap haar middelen niet uit handen, zoals dat bij ons nu gebeurt."