Burundi vreest burgeroorlog
De presidentsverkiezingen in Burundi werden gisteren ontsierd door geweld waarbij drie doden vielen. De stembusgang houdt de fel omstreden president Nkurunziza mogelijk voor een derde termijn op rij in het zadel. De angst voor een burgeroorlog groeit.
Burundi brandt. Al sinds president Pierre Nkurunziza (51) in april bekend maakte dat hij zich kandidaat stelt voor een derde ambtstermijn, gaat het er in het Centraal-Afrikaanse land bijzonder onrustig aan toe. De protestacties tegen de nieuwe kandidatuur van de president werden gecounterd met geweld, waarbij een tachtigtal doden vielen. De oppositie boycot de stembusgang en trok zich terug uit de verkiezingsrace. Zoals gevreesd gingen de verkiezingen gisteren met geweld gepaard. Kort voor de opening van de stembureaus waren ten zuiden van hoofdstad Bujumbura een explosie en geweerschoten te horen. Twee burgers en een agent werden gedood, melden de autoriteiten. Ook maandag, aan de vooravond van de verkiezingen, was er geweld.
Het is al langer duidelijk dat de kans op een eerlijke verkiezing klein is. Van de acht kandidaten hebben drie, onder wie twee ex-presidenten, zich teruggetrokken omdat de verkiezingen volgens hen niet eerlijk zullen verlopen. Opvallend genoeg zegt de Burundese kiescommissie geen bericht te hebben ontvangen over hun terugtrekking. De Europese Unie trok zijn waarnemers in mei al terug uit het land vanwege beperkingen op de media, buitensporig geweld tegen betogers en intimidatie van de oppositie. Ook de katholieke kerk steunt de verkiezingen niet. En dan is er nog de VN, die zeggen dat de onlangs gehouden parlementsverkiezingen niet vrij en eerlijk zijn verlopen.
Internationaal is er sowieso heel veel kritiek op Nkurunziza. Zo moet de Burundese president volgens Kofi Annan, voormalig secretaris-generaal van de VS, zonder meer veld ruimen. Ook België veroordeelde zijn kandidatuur. Minister van ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo (Open Vld) liet weten dat hij niet zal samenwerken met Nkurunziza als die effectief voor een derde keer wordt herverkozen. De minister trok de Belgische steun aan de Burundese politie in. Ook de Belgische steun aan het verkiezingsproces in Burundi - 2 miljoen euro - werd ingetrokken.
Machtsvacuüm
Een groep experts van de Verenigde Naties bracht een vernietigend rapport uit over de regering onder leiding van Nkurunziza. Ze hadden het over repressie en intimidatie van de bevolking, inzet van politie voor politieke doeleinden, het stopzetten van onafhankelijke media en het opsluiten van oppositie. De acties van de regering kunnen de situatie laten escaleren naar "een groot conflict van regionale proporties", aldus de VN-experts. Meer dan 150.000 Burundezen zijn naar buurlanden gevlucht.
Dat de president zich een derde ambtstermijn op rij toeëigent, druist in tegen de grondwet, maar dat ziet de huidige regering anders. Voor zijn eerste termijn werd hij aangewezen door het parlement, zo argumenteert Nkurunziza. Het Grondwettelijk Hof van zijn land gaf hem daarin gelijk. Zonder nieuwe verkiezingen dreigt bovendien een machtsvacuüm te ontstaan, zo zegt de regering. En dat zou slecht zijn voor de stabiliteit van het land.
Hutu's en Tutsi's verenigd
Onzin, beweren analisten, want de verkiezingen zullen het tegenovergestelde van stabiliteit brengen, net omdat er zo veel protest is tegen een nieuwe ambtstermijn voor Nkurunziza. Bij de vorige verkiezingen, in 2010, begon de partij van de president al met het inperken van de politieke bewegingsruimte in het land. Nkurunziza probeerde sindsdien ook de afspraken uit het Arusha-akkoord terug te draaien. Dat akkoord maakte in 2005 een einde aan decennia van oorlog tussen Tutsi's en Hutu's.
Het enige hoopgevende aan de huidige situatie is volgens analisten dat het geweld niet etnisch geïnspireerd is. Terwijl het land vroeger verscheurd werd door de tegenstellingen tussen Hutu's en Tutsi's, kwam er een coup tegen Nkurunziza die werd uitgevoerd door Hutu's én Tutsi's. Maar vraag is of dat zo zal blijven. Sommigen vrezen dat de herverkiezing van Nkurunziza de oude tegenstellingen weer zullen doen oplaaien en het land in een burgeroorlog zullen storten.