Terug naar de toekomst die nooit was
BACK TO THE FUTURE. Wat zou er gebeurd zijn met de toekomst zoals die ooit werd voorspeld op Wereldexpo's en in pretparken? De nieuwe film Project T is een soort back to the future. Een hommage aan de 'visionaire' ideeën van Walt Disney.
Vroeger zag de toekomst er anders uit, zegt George Clooney in de openingsscène van Project T. Wie Expo 58 op de Heizel heeft meegemaakt, weet wat hij bedoelt. Vandaag zijn de futuristische gebouwen van toen retro. En eigenlijk zijn ze nooit hedendaags geweest.
Het referentiepunt van deze Disney-sciencefictionfilm is niet 1958 maar 1964, de Wereldtentoonstelling in New York. Zo zien we in een flashback het paviljoen van Pepsi Cola en Unicef: It's a Small World. Jawel, die bootjesattractie met zingende popjes uit Disneyland. Walt Disney ontwierp voor de New York Fair vier attracties. Maar dat is niet eens de belangrijkste link tussen Disney en deze film.
In de rest van de wereld heet Project T gewoon Tomorrowland. Niet naar het festival (een rechtenkwestie ligt aan de basis van de naamsverandering bij ons), maar naar de gelijknamige themazone in Disneyland, 60 jaar geleden geopend in de buurt van Los Angeles. "Hier kan de jeugd proeven van de uitdagingen en de beloftes van de toekomst", zei Disney in zijn openingsspeech. "Wetenschappers van vandaag zetten de deur open naar het ruimtetijdperk, naar successen waar onze kinderen en komende generaties van zullen profiteren." Tomorrowland bracht die toekomstideeën samen tegen een hagelwitte, mid-century moderne achtergrond.
Ook in zijn wekelijkse tv-programma maakte Disney de modale Amerikaan warm voor vooruitgang. In de jaren 50 gingen zijn uiteenzettingen vaak over ruimtereizen, wat bijdroeg aan de publieke steun voor het ontluikende ruimteprogramma van de VS.
Twee maanden voor zijn dood in oktober 1966 vertelde Disney over Experimental Prototype Community of Tomorrow, of EPCOT. Een zelfvoorzienende en zelfbesturende stad waarin mensen konden werken, wonen en ontspannen. Zijn levenswerk zou geen pretpark maar een heus gemeenschapsproject worden.
Gated community
"Volgens mij is er nergens in de wereld een grotere uitdaging dan het zoeken naar oplossingen voor de problemen in onze steden", zei Disney op televisie. "EPCOT wordt de gemeenschap van morgen. Die zal nooit helemaal af zijn, zal altijd nieuwe materialen en systemen introduceren, testen en demonstreren. We hebben niet de pretentie om alle antwoorden te kennen. In feite rekenen we op de medewerking van de Amerikaanse industrie om ook haar beste ideeën aan te bieden tijden de planning en creatie van ons Experimentele Prototype van de Gemeenschap van Morgen."
Disney had zelfs een plek in gedachten: hartje Florida, vlak bij Orlando. Disney had er 121 vierkante kilometer grond gekocht, twee maal Manhattan. Het succes van zijn attracties op de New York Fair bewees dat de Disney-attracties ook buiten Californië konden werken. Maar naast een tweede Disneyland moest er ook die nieuwe, utopische stad uitgebouwd worden, als kloppende hart van 'Disney World'. Helaas, de plannen voor EPCOT zijn begraven met zijn bedenker. In plaats daarvan ging in 1982 een tweede pretpark open op het domein onder de naam EPCOT. Eentje dat veel weg heeft van een permanente Wereldtentoonstelling.
In 1996 kwam er trouwens toch een eigen 'stad' op het terrein van Walt Disney World, Celebration. Geen futuristisch hoogstandje, maar wel een kunstmatig pittoresk stadje van zo'n 7.500 inwoners. Een gated community waar mensen vredig naast elkaar zouden leven. Zoals in The Truman Show, dat niet voor niets daar werd gefilmd. Maar een decennium na de opening had Celebration al te maken met een eerste moord, SWAT-invasie en hoge werkloosheidsgraad. Die geïdealiseerde stad van te toekomst leek dus toch niet zo maakbaar.
Visionair?
Intussen lijkt ook Tomorrowland de toekomst niet zo bijster goed voorspeld te hebben. De visionaire ideeën van toen zijn, net als de futuristische voorspellingen van de Wereldtentoonstellingen, slechts zelden realiteit geworden. "Maar het blijft een intrigerend idee", vindt Project T-regisseur Brad Bird. "Deze film kan op een interessante manier aan Disney gelinkt worden. Het woord Tomorrowland suggereert belofte en frisheid. Iets onbekends dat op til staat."
Project T gaat op zoek naar wat er met die toekomst van weleer is gebeurd. Los van de man en de naam waar de film losjes op gebaseerd is. Maar ook zonder oplossingen. Want hoewel een betere wereld nog altijd het uitgangspunt van Tomorrowland is, blijft dit eenvoudige, entertainende sciencefiction.