Gif in Limburgs water afkomstig van pesticiden
In de Zuid-Limburgse waterlopen zitten giftige pesticiden die al jaren verboden zijn. Het is onduidelijk of het gaat om resten die stammen uit de periode dat deze pesticiden nog gebruikt mochten worden, of om hardleerse vuilspuiters.
Het gaat goed met de kwaliteit van het oppervlaktewater in Vlaanderen, behalve in het IJzerbekken en in Zuid-Limburg. Daar blijven er te veel en te hoge concentraties schadelijke stoffen in de waterlopen zitten. De waterlopen tussen Herk-de-Stad en Alken, de Zuid-Limburgse fruitstreek, spannen de kroon. Dat blijkt uit meetresultaten van de Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM).
Het gaat om pesticiden, waarvan twee soorten al lang uit de rekken gebannen zijn. Endosulfan, een insectendoder die veel in de aardbeienteelt werd gebruikt, is verboden sinds 2005. Diuron, een onkruidverdelger, werd vier jaar geleden van de markt gehaald. Van beide verboden producten zijn de gemeten concentraties zo hoog dat ze een direct en schadelijk effect hebben op het milieu. In het water zijn nog een aantal andere onkruidbestrijders gevonden die wel gebruikt mogen worden, maar met mate. Toch zijn de gevonden concentraties in het water te hoog.
Een verbod zorgt er niet voor dat die stoffen onmiddellijk uit onze wateren verdwijnen, zegt woordvoerder Bart Van Besien van de VMM. "Die stoffen breken slechts heel traag af." Toch vermoedt de VMM dat de verboden pesticiden nog gebruikt worden, omdat de hoeveelheden endosulfan en Diuron in 2011 piekten. De fruittelers pleiten onschuldig. "Misschien hebben particulieren nog resten van die producten staan, en gebruiken ze die uit gewoonte voor hun eigen aardbeien. Die producten zijn heel efficiënt, maar ook zeer schadelijk. We moeten dus nog meer sensibiliseren."
De hoeveelheid gif is te laag om schadelijk te zijn voor het drinkwater dat uit de rivieren wordt geput, zegt Van Besien nog.
Belgische voedingsproducten scoren zeer goed bij het opsporen van bestrijdingsmiddelen, zegt woordvoerster Lieve Busschots van het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV). "Vorig jaar is slechts een product om die reden teruggeroepen, en dat waren Spaanse aardappelen." Van de 3.537 voedingsstalen die het FAVV vorig jaar op pesticiden controleerde, was 97,5 procent in orde. Producten waarbij de normen werden overschreden, komen meestal van buiten Europa. Het gaat dan vooral om peulen, kruiden, thee en bladgroenten. "Door de grote bladeren kunnen zij veel bestrijdingsmiddelen opnemen."
Het gecontroleerde voedselcircuit is doorgaans veilig, bevestigt Jan Tytgat, toxicoloog (KU Leuven). "Wie producten koopt die niet op de veiling zijn verhandeld, neemt een risico. Groenten van de boer of aardbeien die langs de kant van de weg verkocht worden zijn vers, ze zien er heel goed uit en ze kosten ook wat minder. Maar ze kunnen niet gecontroleerd worden door het FAVV."
Het probleem met een stof als Endosulfan, het insecticide, is dat die zich goed en lang in vet nestelt. "Wie zijn hele leven besmette aardbeien of melk gebruikt, stapelt de schadelijke stoffen op. Omdat ze zo resistent zijn, kan ons lichaam ze minder snel afbreken dan dat er nieuwe slechte stoffen bijkomen." Daarom is het zo belangrijk om de waterkwaliteit te monitoren, zegt Tytgat. "We moeten weten of deze stoffen nog steeds in het water terechtkomen."
De opslag in vet gebeurt zowel bij dieren als bij mensen. Via koemelk, fruit en groenten komen schadelijke stoffen terecht in het menselijk lichaam. Ook moedermelk heeft een hoog vetgehalte, zo kunnen via borstvoeding schadelijke stoffen bij baby's belanden. Die zijn gevoeliger voor de schadelijke effecten omdat hun organen nog niet ontwikkeld zijn.
Vers voedsel goed spoelen, eventueel met lauwwarm water, volstaat om pesticiden weg te wassen. Ook gevarieerd eten beperkt de risico's, zegt de toxicoloog. "Als het lichaam dan een keer per ongeluk besmet voedsel binnenkrijgt, heeft het de tijd om die af te breken."