Giftige rode smurrie stroomt in Donau

Bewoners wachten nog steeds op analyseresultaten van de rode smurrie. WWF vermoedt evenwel dat de rode brij niet echt gevaarlijk veel zware metalen zou bevatten.

De ravage in de drie getroffen dorpen vlakbij de aluminiumfabriek waar de smurrie lekte, is groot. Ze zijn herschapen in rode spookdorpen. Wat er leefde is dood, weggespoeld of weggevlucht. “De natuur is er vernietigd. De bewoners zijn boos en hopeloos. Hun huizen zijn volledig bedekt door rode brij en totaal onbewoonbaar”, vertelt Gabor Figeczky, centraal afgevaardigde van de natuurorganisatie WWF in Hongarije vanuit het getroffen gebied aan De Morgen. “Ze willen niet terugkeren.”

Velen vertrouwen het zaakje niet helemaal. Figeczky: “Ze zitten nog altijd te wachten op de resultaten van de chemische analyse van de rode smurrie. Eerst moeten ze die kennen. Ze willen weten of die brij toxische stoffen bevat of niet. We weten nog altijd niet wat er in de afvalstroom zat. Die uitslag zou zo lang niet op zich mogen laten wachten. Ik vermoed dat de overheid de resultaten al kent, maar ze nog niet vrijgeeft.”

Eerste minister Viktor Orban, die Kolontar, een van de getroffen plaatsen bezocht, kon de bewoners geen ongelijk geven. Volgens hem had het zelfs geen zin om de rode brij te proberen verwijderen uit het dorp. Leven was er simpelweg onmogelijk geworden. “Het is moeilijk om hier woorden voor te vinden”, zei hij tegen lokale reporters. “Als dit ’s nachts was gebeurd, zou iedereen dood zijn geweest.”

Belangrijkste vraag is hoe toxisch de smurrie is. De rode kleur veroorzaakt door ijzeroxide springt dan wel het meest in het oog, die is niet echt het grootste probleem. Het grootste risico van deze ramp is de lage zuurtegraad van de brij. Die verklaart ook de vele brandwonden die de bewoners opliepen.

Een neutrale zuurtegraad is geen probleem. Wordt een oplossing zuurder of net omgekeerd, meer alkalisch dan wordt het bijtend. “Deze brij is sterk alkalisch, wat wil zeggen dat ze een lage zuurtegraad heeft of een hoge pH-waarde. Dat zorgt voor het bijtende karakter, vergelijkbaar met dat van een detergent. Je moet elk huidcontact met de brij vermijden. Anders riskeer je ernstige brandwonden op te lopen die blijvende littekens kunnen opleveren”, zegt professor toxicologie Jan Tytgat van de KULeuven.

Ook in de rivieren waar het afval later terecht kwam, werd de schade gisteren duidelijk zichtbaar. In de kleine Marcalrivier die als eerste de brij kreeg te slikken, waren alle vissen dood. Wat verderop in de Raba en de Mosoni-Donau leek de impact aanvankelijk mee te vallen, maar in de late namiddag zagen verschillende getuigen ook daar her en der dode vissen drijven.

‘Alles is in orde’

Ook dat is grotendeels te wijten aan de te lage zuurtegraad, verduidelijkt Tytgat. “Vissen en heel wat andere levende organismen kunnen overleven bij een pH-waarde tussen zes en acht. Niet in deze sterk basische smurrie.” Naast het indijken van de smurrie, werd ter plaatse werd dan ook geprobeerd om de zuurtegraad zo snel mogelijk te neutraliseren. Dat verliep echter een stuk trager dan verhoopt. Toen de massa de Raba en de Mosoni-Donau bereikte, bedroeg de pH-waarde nog steeds 9, een stuk hoger dan normaal.

Volgens de laatste cijfers die gisterenavond op de Hongaarse nationale nieuwszender bekend werden gemaakt piekte de pH-waarde van de Mosoni-Donau in de buurt van de stad Gyor zelfs op 9,65. In de Donau zelf werd pH 8,4 gemeten, bijna neutraal. Dat de Donau, de tweede grootste rivier van Europa, zoveel water vervoert, is een voordeel. Het zal de brij verdunnen en zo sneller neutraliseren.

De EU maakte zich gisteren nog grote zorgen dat de milieuramp via de Donau ook andere landen zou treffen, maar dat risico werd door verschillende experts eerder klein geschat. Ook WWF ging ervan uit dat de schade beperkt zou blijven tot Hongarije. “Volgens onze laatste schattingen zal het ook Boedapest bereiken met een aanvaardbare zuurtegraad.”

En de zware metalen dan waarmee de smurrie vervuild is? Alles hangt af van de concentratie, maar op die meetresultaten bleef het wachten. Sowieso is er wel positief nieuws, stelt Tytgat. “Deze smurrie is wateroplosbaar en dat is een voordeel. We praten hier gelukkig niet over pcb’s of dioxines die jarenlang in het milieu blijven zitten.”

Ook WWF-verantwoordelijke Figeczky vermoedt dat het risico vanwege zware metalen zal meevallen. “Meestal bevat bauxiet, de ertsvorm waar de fabriek aluminium uit won, niet zoveel zware metalen. Als die concentratie in deze afvalstroom ook laag is en verder verdund wordt, zal het gevaar door zware metalen nog meevallen.”

Hongarije is inmiddels een gerechtelijk onderzoek gestart naar de oorzaak van de ramp. MAL Rt, de eigenaar van de aluminiumfabriek, houdt vol dat de laatste inspectie van het reservoir niets fouts te zien was. “Een menselijke fout is meer dan waarschijnlijk”, reageerde premier Orban. “De dam van het reservoir is niet in één minuut tijd gedesintegreerd.” Tegenover de BBC zei hij: “Volgens het officieel inspectierapport van die dam zou alles in orde geweest zijn. Vandaag weten we wat in orde betekent.”