De rente zakte, en toen gebeurde er niets
De Europese Centrale Bank verlaagt haar basisrente tot 0,5 procent, een diepterecord. Dat maakt lenen goedkoper en sparen minder aantrekkelijk. Toch houden de consumenten de vinger op de knip.
ECB-voorzitter Mario Draghi tovert zoals verwacht een renteverlaging met 25 basispunten uit zijn hoed. De richtinggevende basisrente zakt zo naar 0,5 procent. "Dit beleid moet bijdragen om de binnenlandse vraag te ondersteunen", verklaarde de Italiaan gisteren.
Het gaat om de derde renteverlaging in anderhalf jaar. Volgens de theorie zet een lagere rente consumenten en bedrijven aan om meer uit te geven, omdat lenen goedkoper wordt en sparen minder opbrengt. De economie krijgt zo een duw in de rug. Maar de werkelijkheid pakt anders uit. Zowel consumenten als bedrijven schroefden de voorbije maanden hun bestedingen terug, omdat ze bang zijn voor de toekomst. De economie van de eurozone krimpt nu al vijf kwartalen op rij. Volgens Draghi is er pas in de tweede jaarhelft uitzicht op herstel.
Als de basisrente van de ECB omlaag gaat, volgt de rente op spaarboekjes vrijwel automatisch. Dat betekent dat sparen binnenkort nog minder zal opbrengen dan vandaag. BNP Paribas Fortis is de eerste bank om haar spaarrentes te verlagen: van 0,6 procent basisrente plus 0,3 procent getrouwheidspremie naar 0,55 procent plus 0,15 procent vanaf 15 mei. Dat is dus amper 0,7 procent, alles inbegrepen.
Ondanks die bodemrentes parkeerden de Belgen een recordbedrag van 239 miljard euro op de spaarboekjes. Die spaardrift heeft alles te maken met de sombere verwachtingen over de economie en de werkgelegenheid in het bijzonder. KBC-econoom Koen De Leus: "De Belgen zijn somberder dan de reële werkloosheid zou doen vermoeden, want de stijging tijdens de afgelopen maanden is al bij al beperkt gebleven. Die werkloosheid kan de komende maanden wel verder oplopen. De renteverlaging helpt niet echt tegen deze pessimistische visie. Concrete positieve maatregelen door de regering in het voordeel van groei en banen kunnen dat wel."
Ook de rentetarieven voor woonkredieten volgen de ECB-rente. Een hypotheeklening wordt dus almaar aantrekkelijker. Toch noteerden de banken in het eerste trimester 10 procent minder aanvragen voor woonkrediet tegenover een jaar eerder. "Dat is vrijwel volledig toe te schrijven aan de sociaaleconomische context en het lage consumentenvertrouwen", zegt de Beroepsvereniging van het Krediet. De gouden vastgoedjaren, met elk jaar mooie prijsstijgingen, liggen achter de rug. Ook dat maakt de Belg onzeker.
Het ligt niet alleen aan het pessimisme van consumenten en bedrijven. Banken zijn strenger geworden bij het toekennen van een krediet, omdat nieuwe regelgeving hen daartoe verplicht. Daardoor mist een renteknip van de ECB zijn effect. Vooral in de zuidelijke eurolanden rekenen banken een renteverlaging niet door aan kmo's en burgers.
Massapsychologie
Door de massapsychologie ontstaat een vicieuze cirkel. Consumenten besteden minder, bedrijven investeren niet meer en de overheid bespaart. De economische vraagzijde valt dus stil, wat bedrijven verplicht om hun productie in te krimpen en banen te schrappen. Die werkloosheid wakkert verder de onzekerheid aan.
Koen De Leus: "Probleem voor België is dat we voor onze groei erg afhankelijk zijn van de rest van de eurozone. Een tweede belangrijke voorwaarde is dat de gemiddelde Belg opnieuw vertrouwen wint. Hoe meer vertrouwen, hoe minder voorzorgsparen en dus hoe meer consumptie. Belangrijk is dat de regering het langetermijnvertrouwen van de Belgen weet te herstellen door de nodige structurele hervormingen door te voeren."