'Ik ben geen madame Soleil'

Meer dan tien jaar leidde Danièle Zucker de psychiatrische spoeddienst van het Sint-Pieterziekenhuis in Brussel. Vandaag heeft doctor Zucker een eigen praktijk en is ze een veelgevraagd profiler door vooral Belgische en Nederlandse politiediensten. Zo beet Danièle Zucker zich bijvoorbeeld meer dan twee jaar vast in het dossier rond de Bende van Nijvel. Toch vindt ze dat profiling nog vaak wordt miskend. Vandaar haar boek Profiling: hoe een dader zichzelf verraadt. Zucker trok dertien jaar geleden naar de Verenigde Staten om het profilen onder de knie te krijgen.

Al tijdens de eerste week van haar opleiding brak Zucker toen ze foto's moest onderzoeken van een sadist die een vrouw via een kluwen van touwen en katrollen de dood had ingejaagd. Het slachtoffer stierf omdat ze haar vastgebonden hoofd en voeten niet omhoog kon houden. 'Die foto's maakten me enorm van streek. Ik werd getroffen door allerlei emoties ten opzichte van het slachtoffer, haar omgeving en het sadisme van de dader. Toch waren emoties daar niet op hun plaats', schrijft de Brusselse in haar boek.

Pardon, zijn die emoties niet menselijk en normaal?

Zucker: "Door mijn job op de psychiatrische spoeddienst was ik het gewend mijn gevoelens opzij te schuiven. Maar bij die eerste foto's in Amerika voelde ik me heel slecht. Ik bleef me maar afvragen: hoe is dat nu mogelijk? Wie kan zoiets doen? En dat was precies de bedoeling van mijn opleiding: ik moest die daders begrijpen om te achterhalen wie ze zijn. Te veel empathie voor het slachtoffer zorgt voor een verlies in analysecapaciteit. En dat betekent niet dat ik er ongevoelig voor ben. Wel dat ik mijn gevoelens beheers."

Wat vertelden die gruwelfoto's u?

"De zorgvuldigheid van het touw rond de hals en in die garage: dat was een heel systeem. Je kon zien dat de dader daar lang mee bezig was geweest. Om zoiets te doen, moet je planmatig handelen. En als je zo planmatig bent, ben je waarschijnlijk intelligent. Als profiler doe je deducties en inducties van de theorie. Elk gedrag zegt iets over de dader. Eén facet van het gedrag zegt niets. Je moet daar een coherent geheel mee vormen."

Hoe geraakte u binnen bij de FBI?

"Ik moest een voorstelling geven over gewelddaden tegenover vrouwen. Daar sprak iemand over Roy Hazelwood, een autoriteit van de FBI op het vlak van profiling. Hij zou dat weekend naar Antwerpen komen. Ik dacht: als ik iets wil begrijpen van verkrachters moet ik zijn opleiding volgen. Dat bleek onmogelijk. Ik heb hem een jaar geschreven en gesmeekt. Uiteindelijk plooide hij. Ik ging naar Amerika om een betere deskundige te worden. Toen ik terug naar huis keerde, besefte ik dat het begin was van mijn opleiding profiling."

Wat is profiling nu eigenlijk?

"Speurders op een bepaald spoor zetten met het profiel van de dader. Dat gaat over de leeftijd, de woonplaats of comfortzone en de criminele antecedenten. Met die drie kenmerken kan de politie al beginnen. Maar een profiel is veel meer. Ook de burgerlijke stand, het beroep, welke wagen, hobby's,...

"Ik maak dat niet op basis van mijn gevoel, maar van de manier waarop de dader de feiten pleegde. Een voorbeeld: op de crime scene laat de dader veel sporen achter zoals vingerafdrukken en DNA. Dan zijn er verschillende hypotheses: ofwel is de dader jong, ofwel niet zo jong en heeft hij geen ervaring ofwel heeft hij een ernstige psychiatrische stoornis. De rest van zijn gedrag zal mij aanduiden welke hypothese het meest waarschijnlijk is."

Meest waarschijnlijk - er kunnen én worden dus vergissingen gemaakt?

"Natuurlijk. Ik vind dat niet frustrerend. Voor mij is dat een puzzel. Ik doe dat graag: voortdurend alles in vraag stellen."

In uw boek beschrijft u hoe een Amerikaanse profiler zelfs aankondigde dat een gezochte bommenlegger die nooit gefilmd was, een jasje met een dubbele knopenrij zou dragen. Dat bleek ook te kloppen. Dat is toch ongeloofwaardig?

"Ik snap dat mensen dat niet geloven. Ik geloofde dat vroeger ook niet. Maar in die tijd was zo'n jasje de mode voor mensen die heel zorgvuldig waren. De profiler had geconcludeerd dat die man heel zorgvuldig was en wellicht zo'n vestje zou dragen.

"(blaast) Profiling is zo onbekend in België en in Frankrijk. Mensen hebben er daardoor een slecht idee over. Ze kennen niet het rigoureus werk dat achter zo'n profiel zit. Ik heb soms schrik dat mensen me als een madame Soleil zien. Dat ben ik niet."

Danièle Zucker, Profiling: hoe een dader zichzelf verraadt, 320 p., uitgegeven bij Lannoo.