'Turkije stevent af op meer polarisatie en confrontatie'

De islamistische AKP haalde 45 procent van de stemmen. Dat is een pak beter verwacht; de prognoses lagen onder de 40 procent. Maar meer dan de verkiezing van burgemeesters en lokale besturen was de afgelopen stembusgang in de eerste plaats dan ook een populariteitspoll voor de door schandalen en kritiek geteisterde premier. Erdogans overwinningstoespraak van zondagnacht was dan ook triomfantelijk. Zijn dit soort speeches doorgaans verzoenend naar de oppositie toe, dan niet zo bij de Turkse premier. "Arrogantie heeft vandaag verloren", zei hij over de oppositie. "Trots heeft verloren." Erdogan zei ook dat de "vijanden" die hem hadden beschuldigd van corruptie en staatsgeheimen hadden gelekt, "hiervoor zullen betalen". De vijanden van premier Erdogan, dat zijn niet alleen de manifestanten van het Gezipark of de seculiere elite van Turkije, maar ook de aanhangers van de geestelijke Fethullah Gülen, die in ballingschap in de VS woont. Gülen was aanvankelijk een bondgenoot van Erdogan, maar die beschuldigt zijn aanhangers ervan een corruptiecomplot tegen hem te smeden.

Corrupte zoon

Erdogans toespraak maakte meteen duidelijk wat de politieke toekomst inhoudt voor Turkije: een nog autoritairder optreden van een premier wiens zoon en medewerkers van corruptie werden beschuldigd, en die het censureren van journalisten en sociale media een normale gang van zaken vindt. "Dit is de naakte waarheid: de helft van de corruptiebeschuldigingen zouden in elk ander land voldoende geweest zijn om de regering te doen vallen", schreef columnist Murat Yetkin in Hürriyet Daily News. "In Turkije veroorzaakten ze slechts een verlies van 5 procent in steun aan premier Erdogan."

Het feit dat Erdogan zijn overwinningsspeech met diezelfde zoon naast hem op het balkon gaf, liet andermaal zien wie de baas was. Degenen die kritiek hadden geuit toen na gelekte gesprekken bleek dat hij zijn zoon had aangeraden 30 miljoen lira aan cash geld te verstoppen, werden zelfs bestempeld als criminelen. "Turkije zal door deze uitslag nog meer gepolariseerd worden", zei Soner Cagaptay van the Washington Institute aan AFP. "De regering zal nog harder optreden tegen de oppositie."

Economische boom

Wat is het geheim van premier Erdogan? Hoe kan een man, die zijn wortels in de ultraconservatieve politieke islam heeft en een nieuwe vorm van islamitische democratie uit de grond stampte, al meer dan tien jaar aan de macht blijven? Allereerst, zo zeggen waarnemers, is er de steun die hij heeft bij de gemiddelde Turk: driekwart van de bevolking is conservatief, religieus en erg verheugd over de nieuwe religieuze middenklasse die in het afgelopen decennium groeide in Turkije.

De AKP zorgde (sinds de partij in 2002 aan de macht kwam) voor een boom voor de Turkse economie. Het bruto binnenlands product per capita bijvoorbeeld groeide met 43 procent. Voor de Turkse bevolking, die erg conservatief is, zijn die corruptiebeschuldigingen veel minder belangrijk dan de economie", zei Fadi Hakura van het Turkey Project bij de denktank Chatham House afgelopen zaterdag nog als voorbeschouwing op de verkiezingen in deze krant. Hoewel het intussen al een pak slechter gaat dan de aanvankelijke jaren van de economische boom, aldus Hakura, voelt de gemiddelde Turk dat nog niet echt in zijn portefeuille.

Met het resultaat van eergisteren is het bijna zeker dat premier Erdogan opkomt tijdens de presidentsverkiezingen van deze zomer. Bijna, want hij heeft misschien niet genoeg tijd om eerst een grondwetsverandering door te voeren waardoor presidenten, die nu een ceremoniële functie hebben, meer politieke macht krijgen. En anders, zo wordt verwacht, zal hij zich in 2015 kandidaat stellen voor een vierde termijn als premier.