De kus Gustav Klimt, 1908
Gustav Klimt (1862-1918) is de schilder van mooie vrouwen. De Oostenrijkse symbolist maakte ook feeërieke landschappen, maar toch waren vrouwen zijn ware obsessie. De ongehuwde Klimt had nogal wat affaires, maar was zeer discreet. Na zijn dood waren er veertien claims voor onderhoudsgeld.
HOOFD EN HANDEN
Het hoofd en de handen van de man en de vrouw rijzen op uit een zee van goud. Man en vrouw zijn op het eerste gezicht met elkaar versmolten. In nogal wat beschouwingen wordt gewezen op de fallusachtige vorm die zij samen aannemen. Maar gaat het wel om een liefdevolle omstrengeling? Hij heeft haar hoofd stevig vast - haar nek lijkt geknakt - en drukt een kus op haar wang. Zij stribbelt niet tegen en ondergaat vrij gelaten zijn avances. Liefde of geen liefde? Het is niet de enige dubbelzinnigheid in het schilderij.
MOTIEVEN
Zijn vergulde kamerjas is versierd met rechthoeken, die hier en daar opvallend zwart zijn. Tegenover zijn geometrische hard- en hoekigheid, staat de kleurrijke, zachte bloemendecoratie op haar nauw aansluitende jurk. Het vele bladgoud van het tafereel vindt zijn oorsprong in de beroemde Byzantijnse mozaïeken van Ravenna, die Klimt in 1903 had bezocht. Al dat goud moet ongetwijfeld zorgen voor een sfeer van weelderigheid en decadentie, maar verwijst ook naar heiligheid, eeuwigheid en onsterfelijkheid. Liefde als kunstwerk, kortom.
GEZICHTEN
Zijn gezicht zien we nauwelijks. Is het Klimt zelf? Hij draagt een kroon van wingerdbladeren. Is hij de verpersoonlijking van wijngod Bacchus en dus van de roes? Zij draagt bloemen in het haar, terwijl een aureool van bloemen onder haar goed zichtbare gezicht doorloopt. Adele Bloch-Bauer, echtgenote van een invloedrijke bankier en suikerfabrikant, heeft altijd beweerd dat zij de vrouw in De kusis. Toch is de kans reëler dat het om een van Klimts huismodellen gaat, 'Rode Hilda', die hij ook schilderde in een embryonale, bijzonder erotische pose voor het werk Danaë.
AFGROND
Klimt had een complexe verhouding met De Vrouw: vrouwen zijn afstandelijk of meegaand. Of ze zijn er gewoon voor hun schoonheid. Is het daarom dat vrouwen zo vaak lijken op te gaan in een decor van overvloedig goud? Ze zijn dan weliswaar esthetische 'muurbloemen'. Tegelijk gaapt naast de man en de vrouw een afgrond. Want vrouwen, de 'femmes fatales', waren voor Klimt ook bedreigend. In het hypocriete Wenen, waar openbaar vertoon van genegenheid werd afgekeurd terwijl prostitutie floreerde, was die bedreiging uiterst reëel: de toen ongeneeslijke geslachtsziekte syfilis greep onstuitbaar om zich heen.
De kus hangtin Museum Belvedere, Wenen. Tot 4/3 loopt er een tentoonstelling over Klimt en Hoffmann. Op 12/7 opent de expositie gewijd aan 150 jaar Klimt. www.belvedere.at