Kidnapping in Jemen: meer dan ooit big business

Begin juni werden journaliste Spiegel en haar man Boudewijn Berendsen in hun appartement in de Jemenitische hoofdstad Sanaa ontvoerd. Sinds enkele dagen circuleert op het internet een Youtube-filmpje waarin het gekidnapte koppel een emotionele oproep doet aan de Nederlandse regering én bevolking om hun vrijlating te bespoedigen. "Als er binnen de tien dagen geen oplossing is, zullen we worden doodgeschoten", zegt een huilende Spiegel. "Ga akkoord met hun voorwaarden. Doe íets met zijn allen."

Het is overduidelijk dat de ontvoerders met het filmpje de druk op de Nederlandse regering en de onderhandelaars willen verhogen. Hoewel het zo goed als zeker is dat Spiegel en Berendsen datgene vertelden wat hun kidnappers hen oplegden, is de kans groot dat de emotionele toon van de boodschap een impact zal hebben op een deel van de Nederlandse bevolking.

Bemoeienis

Dat zegt ook Hans Slaman, directeur van het Nederlandse bedrijf International Security Partners, dat gespecialiseerd is in het vrij krijgen van ontvoerde personen. "Zo'n filmpje is niet bevorderlijk voor de onderhandelingen. Dit kan ertoe leiden dat iedereen zich met de zaak gaat bemoeien en dat allerlei goedbedoelde initiatieven de onderhandelingen compliceren." Slaman sluit bijvoorbeeld niet uit dat sympathisanten benefietacties zullen opzetten om losgeld te verzamelen of dat actiegroepen de Nederlandse regering onder tijdsdruk zullen zetten. "Die onderhandelingen zijn een voorzichtig, tijdrovend proces dat best zo discreet mogelijk verloopt." Bijkomend probleem is volgens Slaman dat ontvoerders in landen als Jemen en Somalië steeds hogere eisen stellen.

Dat laatste zegt ook Belkis Wille, Jemen-experte bij Human Rights Watch. "Door de armoede van het land en de vaak gespannen politieke situatie waren er in het verleden al veel ontvoeringen. Maar de jongste maanden kun je echt spreken van een nieuw fenomeen. Gijzelingen gebeuren professioneler dan ooit en de slachtoffers worden voor een vast bedrag doorverkocht aan Al Qaida-leden die dan weer met Westerse onderhandelaars en regeringen in contact treden om een zeer hoog losgeld te eisen."

De jonge ontvoerders voeren volgens Wille eerst een terreinonderzoek uit waarbij ze het doen en laten van hun slachtoffers observeren en een optimale locatie zoeken om toe te slaan. "De kans dat Spiegel en Berendsen enkele dagen of weken geschaduwd werden, is zeer groot. Waarschijnlijk werd het Nederlandse koppel enkele uren na de ontvoering al doorverkocht aan Al Qaida, dat steeds gehaaider wordt in het opdrijven van het losgeld."

Belkis Wille wijst erop dat soortgelijke drukkingsmiddelen ook gebruikt werden bij de ontvoering van een Fins koppel en een Oostenrijkse student, die in december vorig jaar werden ontvoerd. Met de loop van een kalasjnikov tegen zijn hoofd riep de 26-jarige Oostenrijker Dominik Neubauer eind februari op YouTube de Oostenrijkse regering en de EU op om alle eisen van zijn ontvoerders in te willigen. "Anders zullen ze me binnen de zeven dagen doden."

Pas in mei lieten de ontvoerders Neubauer en zijn Finse lotgenoten vrij, vijf maanden na hun ontvoering. Wille: "Dat er losgeld is betaald, lijdt geen twijfel. Maar over het bedrag doen allerlei geruchten de ronde. Ik hoorde dat er voor de Oostenrijker en de Finnen 15 miljoen dollar is betaald en voor de Zwitserse Sylvia Abrahat (die in februari na een jaar vrijkwam, KOV) zou 10 miljoen dollar betaald zijn. Maar deze bedragen zullen nooit officieel bevestigd worden."

Hakim Almasmari, hoofdredacteur van de Yemen Post, treedt de analyse van Belkis Wille bij en heeft het over een echte kidnap-epidemie die de reputatie van zijn land en de toeristische industrie te gronde richt. "Ik overdrijf niet, de jongste maanden waren er maar liefst 35 ontvoeringen van expats. Zoiets hebben we nog nooit meegemaakt. Omdat het losgeld de hoogte ingaat, leggen steeds meer jongeren zich toe op deze praktijk. Ik heb het over honderden mensen. Kidnapping is big business geworden. De bevolking vindt dit een verschrikkelijke evolutie. Enkele dozijnen criminelen zijn de reputatie van miljoenen Jemenieten naar de knoppen aan het helpen." Enige lichtpunt is volgens Almasmari dat de slachtoffers op het einde van de onderhandelingen steeds levend worden vrijgelaten.

Mentale impact

Hoewel de kans groot is dat ook Judith Spiegel en Boudewijn Berendsen vroeg of laat zullen worden vrijgelaten, is de mentale impact van een gijzeling bijzonder zwaar. Dat bevestigt de West-Vlaamse kapitein James Law, destijds bemanningslid van de Pompei, het Belgische schip dat in 2009 gekaapt werd door Somalische piraten. "Spiegel en haar man krijgen het ene ultimatum na het andere opgelegd, en vooral dat is bijzonder slopend. Hoe langer zo'n ontvoering duurt, hoe zwaarder en emotioneler het wordt. De psychologische grenzen worden dan meermaals overschreden. Dat Spiegel in het filmpje zegt wat haar ontvoerders haar bevelen, is duidelijk. Dat ze het zo emotioneel doet, is dan weer heel begrijpelijk. In zo'n situatie kan het bijna niet anders dan dat je je boos maakt op je eigen regering en de mensen die je vrij moeten krijgen. Je hoort allerlei bedragen circuleren en je reactie is: "Wat? 500.000 dollar. Is mijn leven slechts zo veel waard!"