Biljarten in het museum
De rechthoek van steenbrokken op de vloer doet denken aan de landart van Richard Long. Maar als je het stenen bed nadert, schiet de scherpe geur van vers steengruis in je neusgaten en aan de verste punt blijken de stenen zuchtend op en neer te gaan.De sculptuur, die een met stenen overdekt groot waterbed blijkt te zijn, is bedacht door het kunstenaarscollectief MadeIn, dat begin dit jaar in Shanghai werd opgericht. De naam van het collectief verwijst naar het herkomstlabel ‘made in’, maar klinkt ook hetzelfde als ‘zonder dak’ in het Chinees. Het brein achter MadeIn is Xu Zhen (°1977), een kunstenaar die geregeld deining verwekt met provocerende exposities. Dit voorjaar was het weer prijs met zijn solo-expositie over menselijke uitbuiting. Xu Zhen had het decor nagebouwd van de beruchte foto Starving of Sudan, die in 1994 bekroond werd met de Pulitzerprijs. Fotograaf Kevin Carter beroofde zich van het leven toen na de prijstoekenning een storm van kritiek opstak omdat hij het stervende kind op de foto aan zijn lot had overgelaten. In een geënsceneerd landschap plaatste Xu Zhen vijftien jaar later een zwarte kleuter naast een mechanische gier, zodat de bezoekers met een fototoestel zelf het omstreden beeld van Carter konden vastleggen.
Zuurzoete smaak van de werken
Dankzij Europalia kunnen we nu ook in het S.M.A.K. kennismaken met Xu Zhen en 0MadeIn. Maar de kunstenaar is zelf niet naar Gent afgezakt voor de tentoonstelling. “Vliegangst”, luidt de verklaring. MadeIn heeft wel twee assistentes gestuurd om alles in goede banen te leiden.Voor de argeloze bezoeker zullen de installaties, objecten, wandtapijten en schilderijen ogen als ‘normale’ hedendaagse kunst van de hand van verschillende artiesten. Xu Zhen weet namelijk naadloos de vormen en strategieën van de kunst van vandaag over te nemen, waardoor de zuurzoete smaak van zijn werk niet altijd meteen prijs wordt gegeven.Dat is ook het geval met de diep gekartelde, verroeste platen die aan de muur achter het stenen, zuchtende bed zijn opgehangen. Zij zouden de geluidsgolven weergeven van fragmenten uit speeches van politieke leiders in het Midden-Oosten. Maar wie welke golven heeft voortgebracht en wat ze betekenen, kom je niet te weten. Misschien speldt Xu Zhen ons gewoon iets op de mouw. Dat deed hij ook een paar jaar geleden, toen hij een expeditie organiseerde naar de Mount Everest en later op een expositie de afgezaagde top van 1,86 meter, zijn eigen lengte, tentoonstelde. De Mount Everest zou sindsdien dus 8.848 meter min 1,86 meter hoog moeten zijn. Wellicht is het vanwege dat spel met feiten en fictie dat Xu Zhen het ongelukkige etiket ‘conceptuele kunstenaar’ kreeg opgeplakt.In het S.M.A.K. heeft hij een drietal architecturale vormen in wit piepschuim Hey, are you ready gedoopt. De titel kan worden opgevat als een knipoog naar de readymade (of objet trouvé) die Marcel Duchamp bijna een eeuw geleden in de kunst heeft geïntroduceerd. Toch zijn de isomoblokken geen echte readymades, al vertoont één blok uitsparingen om voorwerpen in te verpakken. Dingen zoals een kalasjnikov, bijvoorbeeld. De twee andere piepschuimen blokken stellen een oosters gebouw voor met spitsbogen en typisch oosterse decoraties.Centraal in de expositie staat een poolbiljart met daarop een maquette in klei van een dor, golvend landschap dat in Irak of Afghanistan gelegen zou kunnen zijn. De kleurrijke biljartballen liggen over het landschap verspreid en de biljartkeu nodigt de bezoeker uit om met een goed gemikte stoot de formatie van de ballen uit verband te spelen.Minder metaforisch zijn de wandtapijten, die een collage vormen van de clichés over het Midden-Oosten. In een cartooneske stijl slaan ze ons om de oren met uitspraken van politieke leiders over geopolitieke problemen, zoals de term ‘Axis of evil’ van de voormalige Amerikaanse president Bush. Een van de wandtapijten gaat expliciet over de westerse troepen in Irak of Afghanistan: te midden van een apocalyptische tafereel met bombardementen, uitslaande vlammen en een zee van bloed zien we een ballon met de tekst ‘If we will leave it will be complete chaos’.Wat verder, in Perfect Volume, blijft de oorlog verborgen achter de cleane esthetiek van het werk. MadeIn heeft op de museumvloer een perfecte cirkel gemaakt met netjes afgezaagde toppen van soldatenschoenen. Dat Xu Zhen een artistieke kameleon is die de vele expressievormen die opgeld doen in de hedendaagse kunst vlekkeloos weet te plagiëren, bewijst hij ook nog met de installatie waarin vele pluchen knuffels zijn samengebonden tot twee wezens die elk in een badkuip zijn geplaatst met een soort verstrengelde slurf.
‘GAGARIN’
Ook de tweede expositie in het S.M.A.K., GAGARIN The Artist in their Own Words, is een bezoek waard. Gagarin is een internationaal magazine met uitsluitend ongepubliceerde teksten van beeldende kunstenaars. Initiatiefnemer Wilfried Huet gaf in 2000 het eerste nummer uit en sindsdien is elke zes maanden een nieuwe editie verschenen. De verzameling is ondertussen aangekocht door vermaarde Amerikaanse musea in New York en Los Angeles.In het S.M.A.K. worden alle pagina’s van Gagarin als een doorlopende band op de muur gepresenteerd, terwijl in de zalen mooie werken van vele auteurs, onder wie Jimmie Durham, Juan Muñoz, Mark Manders, Maria Serebriakova en Ria Pacquée, te zien zijn. Op zaterdag 9 januari komen tal van kunstenaars hun teksten voorlezen in het museum, terwijl er ook filmvoorstellingen, een panelgesprek, een performance en een concert van de kunstenaar ManfreDu Schu zullen plaatsvinden.