Onderzoek ‘Klaar? Actie!’ wil aanzet geven tot lokaal cultuurbeleidsplan voor seniorenHelft van de zestigplussers doet nooit aan cultuur
Zowat de helft van de Vlaamse zestigplussers doet nooit aan cultuur. Dat blijkt uit een grootschalig onderzoek van de VUB en de Hogeschool Gent. Tijd voor actie dus, met als belangrijkste werkpunt: ervoor zorgen dat er in de nabije leefomgeving van ouderen meer cultuur te rapen valt.
Brussell ‘‘Hou u in stilte bezig’: dat is lang de houding geweest die werd aangenomen tegenover gepensioneerden’, zegt professor Dominique Verté van de VUB. ‘Maar wil je de cultuurparticipatie van ouderen opkrikken, dan moet je hen als actieve burgers behandelen.’
Als cultuurparticipant doen onze ouderen het niet bijster goed. Slechts de helft doet soms aan cultuur en maar één derde participeert meer dan twee keer per jaar. De cijfers die werden opgetekend in het boek Klaar? Actie!, geschreven door onderzoekers van de VUB en de Hogeschool Gent, steken schril af tegenover het Vlaamse gemiddelde van 75 procent cultuurparticipatie. In een samenleving waarbij het aantal vijfenzestigplussers in sneltreinvaart afstevent op een vierde van de totale bevolking, is dat een probleem. Hoe het komt dat zo weinig zestigplussers aan cultuur doen? Bijna 70 procent geeft aan dat dat vooral uit “gebrek aan interesse” is. Op het eerste gezicht lijkt daar weinig aan te verhelpen, maar volgens professor Dominique Verté mogen we ons niet laten misleiden. “‘Gebrek aan interesse’ is een containerbegrip. Het hangt samen met factoren als tijdstip en afstand van de cultuuractiviteit. En daar kan je als lokale beleidsmaker wel iets aan doen. Uit onderzoek blijkt dat een op de drie ouderen ’s avonds nooit zijn huis verlaat. Dan is het logisch dat als je senioren bij cultuur wil betrekken, je niet alleen ’s avonds mag programmeren, maar ook in de namiddag en ’s avonds.”Het toverwoord is nabijheid. “Ouderen vragen om lokale buurtinitiatieven en dat druist duidelijk in tegen de tendens om cultuur te centraliseren”, stelt Verté. “Aan de bouw van megafilmcomplexen in de rand van grote steden of grote cultuurcomplexen in stadscentra hebben ouderen niet veel, wel aan activiteiten in lokale zorgcentra of verenigingen in de buurt. Wij pleiten dan ook voor meer samenwerking tussen lokale spelers.” Als zestigplussers dan toch aan cultuur doen, dan gaat hun voorkeur vooral uit naar Vlaamse en klassieke muziek. Ook comedy, kleinkunst, operette en theater vallen in de smaak. Opera, hedendaagse dans, klassiek ballet en performances staan dan weer erg laag op het favorietenlijstje. “Ouderen zijn dus zeker niet voor een gat te vangen wat cultuur betreft”, zegt Verté. “Het zijn cultuuromnivoren en hun behoeften zijn niet per se anders dan die van de modale Vlaming. Het heeft dan ook geen zin hen te betuttelen of aangepaste ‘enkel-voor-ouderen’-voorstellingen te programmeren. Wel moeten ze door het beleid behandeld worden als actieve burgers. Veel te lang was de houding tegenover gepensioneerden dat ze zich maar in stilte moesten bezighouden. In een snel vergrijzende maatschappij is zo’n houding volkomen passé.”
Verté en zijn team hopen dat het boek Klaar? Actie! een aanzet kan zijn voor een lokaal cultuurbeleidsplan voor senioren. De professor heeft er alvast een goed oog in. “Op de studiedag die we vandaag (gisteren, ST) hielden, waren heel wat lokale beleidsmensen aanwezig. Voor hen is dit onderzoek een ware cultuurschok. Ik denk dat onze boodschap wel is overgekomen. Het besef groeit dat ze de klassieke paden van cultuurbeleid en -programmering zullen moeten verlaten, willen ze ook ouderen bereiken.” Minister van Cultuur Joke Schauvliege (CD&V) schreef (een deel van) het voorwoord van het boek. “De waarde van dit onderzoek is dat het ons onontbeerlijke stof aanreikt om in Vlaanderen een duurzaam participatiebeleid uit te werken, voor al onze inwoners”, besluit zij. Wordt (hopelijk) vervolgd.