Moeten alle rechters eruit?

In korte tijd is de 46-jarige Ziobro bezig de Poolse rechtspraak overhoop te halen. Dinsdag debatteerde het parlement over weer een nieuwe hervorming, van het Hooggerechtshof, dat de katholiek-nationalistische regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) ook in handen probeert te krijgen. Buiten protesteerden demonstranten.

Het plan is alle 93 rechters van het Hof vervroegd met pensioen te sturen en te vervangen door kandidaten uit de koker van minister Ziobro. Eerder kreeg hij al de bevoegdheid om voorzitters van rechtbanken naar eigen inzicht te benoemen en te ontslaan. Ook staat Ziobro aan het hoofd van de openbaar aanklagers die door PiS zijn ondergebracht bij het ministerie van Justitie. Het maakt hem tot een soort schaduwpremier.

Ziobro is een jurist uit het diepe zuiden van Polen. Na een mislukte gooi naar het burgemeesterschap van Krakau werd hij in 2005, pas 35 jaar oud, minister van Justitie. Voor PiS een periode om snel te vergeten, want de coalitie klapte al na bijna twee jaar. Tegen die tijd had Ziobro zijn reputatie gevestigd als een sheriff die als het moest boven de wet ging staan, met name in corruptiezaken. Op een persconferentie sprak hij eens persoonlijk een veroordeling uit, ook al moest de rechter zich nog over de zaak buigen.

Indertijd stond hij op plek twee in de partijhiërarchie. Het grote publiek kende hem als de rechterhand van PiS-partijvoorzitter Jaroslaw Kaczynski. Ziobro gold als de talentvolle kroonprins die Kaczynski op een dag zou opvolgen.

Maar in 2011 gingen hij en de partij ruziënd uit elkaar, nadat Ziobro meer interne democratie had geëist. Hij richtte een nieuwe partij op, het al even rechtse Solidair Polen (SP). Bij Kaczynski leek Ziobro het voorgoed te hebben verbruid. "Het woord Ziobro was genoeg om Kaczynski te doen trillen van woede", zegt onderzoeksjournalist Wojciech Ciesla van weekblad Newsweek Polska. "Hij was de ultieme verrader."

De wending kwam vier jaar later, aan de vooravond van de parlementsverkiezingen van 2015. SP en PiS sloten samen met twee andere splinterpartijen een lijstverbintenis. Het pakte gunstig uit: de restzetels van de kleintjes leverden PiS een meerderheid op in het parlement. Ziobro kreeg zijn oude post terug.

Hebben Kaczynski en zijn voormalige protegé zich dan verzoend? Nee hoor, zegt politicoloog Radoslaw Markowski van het Centrum voor de Studie naar Democratie. "Kaczynski had hem in 2015 op de knieën. Ziobro's verraad had niets opgeleverd: zijn SP haalde maar een paar procent van de stemmen. Het gevolg is een grotere afhankelijkheidsrelatie. Hij dient Kaczynski met nog meer loyaliteit." Onderzoeksjournalist Ciesla: "Kaczynski blijft de baas over het politieke schaakspel, Ziobro is een pion."

Clandestien

Ziobro is het gezicht van en Kaczynski het brein achter de grootste hervorming in de Poolse rechtbanken sinds 1989. Als tandem brengen ze de rechterlijke macht onder politieke controle. De rechtbanken teruggeven aan het volk, noemt PiS dat. "We willen een democratie, geen rechtercratie."

Een paar jaar terug gebruikte Ziobro EU-geld clandestien voor een partijcongres in Krakau. Toen eurocommissaris Günther Oettinger verklaarde dat Polen onder Brussels toezicht moest komen, antwoordde Ziobro dat hij als "kleinzoon van een Poolse officier" niets voelde voor "Duits toezicht".

Kaczynski loopt tegen de 70 en volgens onderzoeksjournalist Ciesla behoort Ziobro tot de kanshebbers om hem op termijn op te volgen. "Er komt een machtsstrijd aan, Ziobro weet dat. Hij is nu bezig zijn machtsbasis te vergroten, zowel bij grote staatsbedrijven als bij PiS."