Geen klanten? Geen loon
Het is wellicht de droom van elke uitbater op de zeedijk: personeel onbetaald naar huis sturen bij slecht weer. In Groot-Brittannië veroorzaken contracten zonder garantie op werk grote commotie. In eigen land wordt misbruik van dagopdrachten vanaf 1 september onmogelijk.
Commotie in Groot-Brittannië: de Queen heeft de 350 gidsen die in de zomer bezoekers rondleiden door de publieke vertrekken van haar riante ambtswoning in dienst via nulurencontracten. Dat zijn blanco overeenkomsten zonder garantie op werk. De werkgever vult zelf naar believen de uren in. Geen volk? Een plensbui? Geen werk. Kom straks nog maar eens terug.
Naar schatting een miljoen Britten werkt op basis van dergelijke contracten. Hamburgerreus McDonald's en supermarktketen Tesco zijn er tuk op. Vakantie-, ziekte-, of andere vergoedingen zijn vaak niet inbegrepen. Uitkeringen aanvragen kan niet, want op papier is er werk.
In Nederland moet het in 2015 uit zijn met dergelijke flutovereenkomsten, zijn werkgevers en vakbonden overeengekomen in het meest recente sociaal akkoord. Op dit moment zit een half miljoen Nederlanders elke dag thuis te wachten op een telefoontje dat hen vertelt waar, wanneer en hoeveel uren ze aan de slag moeten.
Niet alleen in voorspelbare sectoren zoals de horeca of het toerisme, waar de dagrecette afhankelijk is van de hoeveelheid zon. Ook in de zorg, die in Nederland verregaand geprivatiseerd is, zijn nulurencontracten schering en inslag. Vakbonden waarschuwen overigens dat er nu al contracten opduiken die twee uur werk per week beloven, of 25 uur per jaar (!). De werkgever beslist of en wanneer er meer kan gewerkt worden.
Huisvrouwen
Nulurencontracten zijn oorspronkelijk in het leven geroepen om huismoeders en studenten een centje bij te laten verdienen. Op papier heeft de werknemer evenveel flexibiliteit als de opdrachtgever. Rapportbespreking of examen? Bel maar iemand anders.
Maar wanneer de werkloosheid stijgt, dreigt flexibiliteit een eis te worden in plaats van een privilege. Dat hadden Belgische ketens als GB en Inno eind jaren tachtig al in het snotje. Zij voerden nulurencontracten in, maar werden teruggefloten door de arbeidsrechtbank. Sindsdien zijn contracten zonder garantie op werk en bijbehorend loon in ons land verboden.
Werkgevers smeken nochtans om meer flexibiliteit, zegt Koen Cabooter, adviseur sociale zaken bij zelfstandigenorganisatie Unizo. "Omdat de kern van ons arbeidsrecht zeer rigide is, vluchten zij naar vormen van tijdelijk werk, zoals contracten van bepaalde duur en interim-arbeid."
Het aantal uitzendarbeiders in ons land steeg tussen 2009 en 2012 met 14 procent tot 70.628, zo blijkt uit cijfers van Statbel. Vast werk blijft de norm, maar het aantal vaste contracten namin dezelfde periode slechts met 2 procent toe, tot ongeveer 3,5 miljoen contracten.
Ook ander tijdelijk werk, zoals studentenarbeid en werk via dienstencheques namen toe. Ruim 120.000 mensen zijn via dienstencheques aan de slag, in 2006 waren dat er amper 40.000. Zij werken vaak volgens versnipperde uurroosters en worden niet betaald voor pauzes en verplaatsingen tussen opdrachten. Dagcontracten leken lange tijd het nieuwe manna, om last minute mensen aan te leveren. In de logistiek zijn zij populair. Onder andere omdat de consument hyperverse voeding van topkwaliteit eist, zegt Jan Denys van uitzendbedrijf Randstad. "Een truck met ijsjes lossen kost drie uur. Je kan iemand daar geen volledige dag voor betalen." Tot de distributeur een week lang elke dag dezelfde mensen inhuurt met dagcontracten. Dat kan vanaf 1 september niet meer. Minister van Werk De Coninck (sp.a) eist dat werkgevers kunnen aantonen dat een dagcontract noodzakelijk is. Ook moeten ze bij opeenvolgende dagcontracten doorstroming naar een beter contract garanderen.