'Merkel zou de Europese Commissie moeten leiden'

Nooit eerder reikten de twee grootste universiteiten van Vlaanderen samen een eredoctoraat uit. Vandaag zetten de KU Leuven en de UGent hun rivaliteit even opzij om Angela Merkel te huldigen. De bondskanselier die nog niet eens zo lang geleden door haast iedereen werd geprezen, maar tegenwoordig toch niet meer uit beton vervaardigd lijkt.

Een beredeneerd gokje, dus. Al zien Rik Torfs en Anne De Paepe dat anders. "Als je alleen maar eredoctoraten geeft aan Mandela-figuren die al door de hele wereld heilig zijn verklaard, dan heeft zo'n eerbetoon nog maar weinig betekenis", klinkt het bij de Leuvense rector. "Ik vind het wel mooi om haar wat gehavend te zien. Toen Merkel een eredoctoraat in Nijmegen kreeg, was ze de sterke vrouw van Europa. 'Wir schaffen das' was nog niet uitgesproken. Toen was het iets gemakkelijker om die stap te zetten."

Bart De Wever noemt Merkels 'Wir schaffen das' nu opnieuw een 'kapitale fout'. U zet zich duidelijk af tegen die boodschap van de N-VA-voorzitter.

Torfs: "Het is een mythische slogan geworden, een soort strijdkreet. Maar Merkel heeft nooit luidkeels 'Wir schaffen das!' staan brullen. Voor mij is het eerder een discrete boodschap en een principiële levenshouding waarbij je alert blijft voor de noden van anderen. In die zin zorgt Merkel voor hoop in bange dagen. Zij past perfect in de Europese traditie van menselijkheid en generositeit en het is op dit vlak dat ook universiteiten een belangrijke rol kunnen spelen. Universiteiten moeten voor een lichtend pad zorgen en aangeven hoe we met z'n allen op een duurzame manier kunnen samenleven. Merkel is in die zin een geweldig voorbeeld: wie anders dan zij is in staat om te verhinderen dat Europa moreel en geografisch voort verbrokkelt?"

"Zowel Anne als ik kregen de afgelopen weken nogal wat boze mails van mensen die andere politieke accenten leggen dan mevrouw Merkel. Maar zelfs tegenstanders moeten beseffen dat je met sterke figuren als Merkel meer kan bereiken dan met al die populistische potentaten die tegen een sterk Europa zijn en overal hun eigen kleine rijkjes willen stichten. Volgens ons is het veel heilzamer om politici als Merkel te stimuleren dan populisten als Geert Wilders of Marine Le Pen."

De Paepe: "Angela Merkel is iemand die niet meedoet met allerlei politieke hypes. Zij staat voor standvastigheid, doortastendheid en een bereidheid om naar de totaliteit van een probleem te kijken. Ze gelooft niet in eenvoudige remedies maar ze straalt wel voortdurend uit dat we onze verantwoordelijkheid moeten nemen om ingewikkelde vraagstukken op te lossen. Dat vind ik veel moediger dan problemen te negeren of beweren dat je de vluchtelingencrisis oplost door de grenzen dicht te gooien. En wat ook belangrijk is: Merkel gebruikt haar autoriteit om tot samenwerking op te roepen. Zij is misschien wel de leider van een wereldmacht, maar geen einzelgänger: zij wil de problemen samen met andere Europese landen aanpakken."

Het valt op dat er momenteel geen enkele Belgisch toppoliticus is die de traditie van voluntaristische pro-Europeanen als Jean-Luc Dehaene, Guy Verhofstadt en Herman Van Rompuy wenst voort te zetten.

De Paepe: "Wel, het is geen toeval dat zowel de KU Leuven als de Universiteit Gent onafhankelijk van elkaar een eredoctoraat gaven aan Herman Van Rompuy. Op zijn manier en met zijn stijl is Van Rompuy er wél in geslaagd om een Europees zelfvertrouwen uit te stralen."

Torfs: "Ook ik verlang naar het Europa van voormalig Commissievoorzitter Jacques Delors. Een Europa met een ziel dat niet uitsluitend mercantiel is. Daar staan we ver vanaf. Kijk naar de Parti Socialiste. Ooit bracht die partij Paul-Henri Spaak voort, een groots Europeaan. Nu zie je dat Waals minister-president Paul Magnette geen verlichte verkeersborden meer wil, omdat geen enkel Waals bedrijf verlichte verkeersborden produceert. Qua terugplooien op zichzelf kan dat tellen. Verhofstadt kiest weliswaar voor de andere richting, maar met een pragmatisme waarvoor hij deze week het deksel op de neus kreeg. Zijn keuze om met de beweging van Beppe Grillo in zee te gaan, zorgde voor veel ongenoegen (de toenadering werd ook stopgezet, red.).

"Er moet opnieuw een Europese trots in het leven worden geroepen en daar is wel wat werk aan. Weet u, misschien moeten we met dit eredoctoraat maar meteen duidelijk maken dat we het liefst Angela Merkel als voorzitter van de Europese Commissie zouden hebben. Een Europese Commissie met reële bevoegdheden en Merkel aan het hoofd, wat een geweldig signaal zou dat zijn. In plaats van zo'n compromisfiguur die nogal dikwijls een gepensioneerd politicus uit Luxemburg blijkt te zijn. Ik heb daar uitermate veel respect voor, maar het is niet zeker of het altijd wel topklasse is."

Na de recente aanslag in Berlijn kreeg Merkel zware kritiek te verduren. Sommigen, zoals Geert Wilders, gingen zelfs zover om haar persoonlijk verantwoordelijk te stellen voor het aantrekken van IS-terroristen.

De Paepe: "Naar die aanslag kijk je natuurlijk met afschuw en je vraagt je af hoe mensen in staat zijn om zoiets te doen. Maar dat verandert voor ons niets aan de betekenis en het belang van Merkel. Integendeel: ook op zo'n moeilijk en dramatisch moment blijft zij trouw aan haar boodschap dat het belangrijk is om inzake het vluchtelingenbeleid solidariteit te tonen en verantwoordelijkheid op te nemen."

Torfs: "Natuurlijk, je gaat toch niet omwille van een aanslag twintig eeuwen westerse cultuur opgeven, omdat een misdadiger met een vrachtwagen op mensen inrijdt."

De Paepe: "Geweld gebruiken is een teken van zwakte. Merkel is met haar discours juist sterker uit dit drama gekomen."

Een discours dat haaks staat op dat van populisten als Trump, Wilders en Le Pen. Toch dreigen zij de wereld over te nemen. Uw timing om Merkel te huldigen, is duidelijk geen toeval.

Torfs: "Met de verkiezingen in Nederland, Frankrijk en Duitsland wordt het inderdaad een cruciaal jaar voor Europa. Populisten als Wilders en Le Pen willen een maatschappij waarin de rijkdom enkel herverdeeld wordt binnen een beperkte groep mensen. Die trend komt heel snel opzetten en wordt aangedreven door een dubbele angst: een angst voor te veel openheid naar de wereld en een angst voor mensen die niet 100 procent zijn zoals wijzelf. Het is net op deze twee terreinen dat Merkel geen duimbreed wil toegeven."

Ziet u die bereidheid ook bij onze politici?

Torfs: "Dit gaat over het politieke klimaat tout court. We moeten op zoek gaan naar een nieuw evenwicht tussen de identiteit van mensen en een generositeit tegenover de buitenwereld. Vaak worden die twee als contradictorisch aanzien, maar eigenlijk zijn ze met elkaar verbonden. Wie een sterk bewustzijn heeft van zijn identiteit, heeft ook meer zelfvertrouwen om genereuzer te zijn tegenover anderen. Maar als je wankelmoedig in je eigen schoenen staat, mis je de kracht om je echt te vernieuwen en nieuwe uitdagingen aan te gaan.

"Hoe gek is het om bijvoorbeeld te zien dat het Vlaams Belang op zijn nieuwe affiches gebruik maakt van een christelijk kruis. Wat een amechtige zoektocht naar een artificiële identiteit om zich te kunnen afzetten tegen anderen. Maar wie een echte identiteit heeft, is ruimhartiger tegenover anderen en net daarom zie je dat een land als Duitsland vlotter een antwoord formuleert op het vluchtelingenvraagstuk dan België. Wij, in België en Vlaanderen, zijn op dat vlak meer stuurloos."

De Paepe: "Zowel premier Charles Michel als Vlaams minister-president Geert Bourgeois zullen aanwezig zijn op de plechtigheid. Met hun aanwezigheid maken zij toch een statement."

Welk statement? 'Iedereen achter Merkel'?

De Paepe: "Het feit dat wij een eredoctoraat aan Merkel geven, betekent niet dat er geen kritiek mag zijn op haar beleid."

Torfs: "Er mag best wat twijfel zijn over dit eredoctoraat. Ook dat is typisch voor Angela Merkel: ze durft twijfelen en ze zoekt voortdurend naar dat evenwicht tussen realiteitszin en menselijkheid. Ze durft in de ogen van vluchtelingen te kijken en dan wordt het moeilijk om een heel harde koers te varen. De twijfel is iets waarop Europa trots mag zijn. Een beetje twijfel is iets wat ik mis bij figuren als Trump, Poetin en Erdogan."

"Een vooraanstaand N-VA-politicus zei over dit eredoctoraat: 'Fantastisch dat je dit doet, want het is ook iets waar je tégen kunt zijn en waarop je kritiek kunt hebben.' Mensen met een vlekkeloos parcours spreken mij minder aan dan mensen waarbij je kanttekeningen kunt plaatsen, maar waarbij de basisintentie de juiste is. Laat het me zo stellen: Merkel heeft al genoeg moeten lijden om een eredoctoraat te verdienen. Er is al genoeg modder naar haar gegooid. Nu zeggen wij met twee grote universiteiten dat het belangrijk is om net als Merkel menselijk te blijven in moeilijke omstandigheden. Dát is de positie die wij willen verdedigen en iedereen mag ons daarop aanvallen."