De MEGABORDEN zijn terug

"De verandering begint in 't Stad." Een gigantische foto in juni 2012 van Bart De Wever (N-VA) die uitkijkt op de Meir trapte de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen af. De uitdrukking 'Larger than life' was van toepassing. De twee affiches besloegen in totaal 150 vierkante meter. Ongepast en overdreven, vonden tegenstanders. Toch wordt het mogelijk de norm voor de stembusslag in 2018.

De Vlaamse regering heeft beslist de regels van de lokale en provinciale verkiezingen aan te passen. Tijdens de zogenoemde 'sperperiode', de maanden net voor de verkiezingen, waren zulke gigantische billboards verboden. N-VA moest enkele weken later de mega-De Wevers oprollen, om enkel nog (kleine) affiches te hangen bij mensen thuis of op erkende plakborden. Die beperking wordt nu opgeheven.

Geen debat

Tegelijk worden spotjes op tv, radio en in de cinema mogelijk, net als grootscheepse belcampagnes. Krijgt u in 2018 plots een telefoontje waarbij CD&V-voorzitter Wouter Beke (of een opgenomen bandje met zijn stem) u warm aanbeveelt voor het 'moedige midden' te kiezen? Ziet u plots het gezicht van zijn Open Vld-collega Gwendolyn Rutten verschijnen als u onderuitgezakt zit voor een filmpje? Het is perfect mogelijk.

Het enige wat verboden blijft, is het uitdelen van gadgets met politieke propaganda. Geen balpennen of ballonnen met het gezicht van de een of andere kandidaat, dus.

Vlaams Parlementslid Ingrid Pira (Groen) reageert verbaasd. "Dit is de eerste keer sinds de jaren 90 dat er aan die afspraken gesleuteld wordt. We voeren allemaal op een moderne manier campagne, bij mijn weten was er geen vraag naar het afschaffen van die beperkingen. Laat staan dat hier een debat over geweest is."

De Vlaamse regering heeft de regels bijna geruisloos aangepast. Daarbij voert ze het uitgavenplafond ook verder op. Partijen en kandidaten zullen meer kunnen besteden aan hun campagnes. "De vorige berekening van de maxima was niet adequaat, bleek uit een evaluatie in 2013", zegt Jan Van der Vloet, woordvoerder van bevoegd minister Liesbeth Homans (N-VA). "We hebben voor een nieuw systeem gekozen dat zo dicht mogelijk aanleunt bij het vorige. Wel hebben we erop gelet dat geen enkele gemeente erop achteruit zou gaan."

In de praktijk betekent het dat in heel wat gemeenten extra mag worden besteed aan de campagne (zie tabel). In Antwerpen mag een partij bijvoorbeeld tot bijna 140.000 euro uitgeven, 10 procent meer dan voordien.

Amerikaanse toestanden

Voor alle duidelijkheid: dit gaat (voornamelijk) over overheidsgeld, maar de totale dotatie per partij wordt niet opgetrokken. De partijen gebruiken het geld van de overheid ook om personeel te betalen of om reservepotjes aan te leggen voor moeilijke tijden. Nu zal er een groter deel naar de campagne kunnen gaan.

Bart Maddens, politoloog aan de KU Leuven en gespecialiseerd in partijfinanciering, reageert positief. "Het is goed dat partijen meer kunnen investeren in de communicatie met de bevolking. Of is het belangrijker dat elke partijvoorzitter een auto met chauffeur heeft?"

Toch wringt het. De partijen krijgen dan wel geen extra centen toegestopt, ze krijgen meer armslag om de kiezer te overdonderen met spectaculaire campagnes. Terwijl de burger wordt aangespoord om zijn steentje bij te dragen bij de saneringen, moeten de politici zich niet houden aan soberheid. "Kamervoorzitter Siegfried Bracke (N-VA) heeft het over een groot onrechtvaardigheidsgevoel bij de mensen", zegt Pira. "Toch mist zijn partij kans op kans om daar iets aan te doen."

De regering vreest niet voor 'Amerikaanse toestanden' waarbij de kiezer langs alle kanten om de oren wordt geslagen met propaganda. "De budgetten zijn daarvoor simpelweg te beperkt", zegt Van der Vloet. "De limieten blijven nog altijd strikt. Tegelijk is de sperperiode langer gemaak." CD&V-viceminister-president Hilde Crevits: "De politici kennen ook wel de gevoeligheden bij het publiek."

Toch stemde ook haar partij ermee in om bijvoorbeeld tv-reclame toe te staan in de kiescampagne. "Wij hebben hier niet aan de kar getrokken", zegt Crevits. "Maar bij de vorige campagnes stelde ik in de praktijk vast dat de oude regels niet meer helemaal adequaat waren. Als je filmpjes mag verspreiden online, waarom dan niet op tv?"

En zo waren er nog wel voorbeelden. Reclame in de krant was toegestaan, maar op de website van dezelfde krant niet. En: waarom mogen kandidaten hun foto laten projecteren op een gebouw of via ledreclame, maar geen billboard plaatsen?

Het is dus logisch dat de regering die ongerijmdheden er uit filtert, maar het valt op dat ze daarbij kiest voor minder regels. Bovendien vaart ze een geheel eigen koers. Voor de federale en regionale verkiezingen, waar Vlaanderen niet bevoegd is voor de organisatie, verandert er niets.

"Er moet een evenwicht zijn, daar bestond jarenlang consensus over", zegt Pira. "Nu dreig je de kiezer op de zenuwen te werken. Goede communicatie is belangrijk, maar voedt dit niet de antipolitiek?"