Direct naar artikelinhoud

Baas in eigen huis

Tijdens het voorbije voetbalseizoen was een indrukwekkende hoofdrol weggelegd voor het thuisvoordeel. Het belette dat de Belgische topploegen konden gaan winnen bij de kleintjes. En zorgde ervoor dat Duitsland de halve finales haalde op zijn eigen WK.

DOOR JAN-PIETER DE VLIEGER

Maar wat houdt het thuisvoordeel precies in en waarom heeft het zo'n grote impact op het voetbal? Wetenschappelijk onderzoek naar het fenomeen vond volgende verklaringen:

1. Het thuispubliek:

size doesn't matter

Dat het publiek een belangrijke bijdrage levert tot het thuisvoordeel van een team staat vast. Alleen de wijze waarop dat gebeurt, is nog niet duidelijk. De omvang van het thuispubliek zou geen doorslaggevende rol spelen. Uit onderzoek blijkt dat het thuisvoordeel in alle afdelingen bestaat, zelfs bij kleine toeschouwersaantallen. Mogelijk speelt de densiteit, het aantal toeschouwers ten opzichte van de capaciteit van het stadion, een grotere rol. Zeker is dat de intensiteit van de toeschouwers het verschil kan maken. Hoe harder supporters hun team aanmoedigen, hoe meer kans op succes. De wetenschap vond daarvoor onder meer volgende argumenten: in derby's, waar ook veel bezoekende supporters komen opdagen, speelt het thuisvoordeel minder. Beide ploegen kunnen dan rekenen op de vocale steun van het publiek. Ook werden in Engeland midden de jaren negentig veel goedkope staanplaatsen vervangen door duurdere zittribunes. Extra comfort dat wel, maar nefast voor het thuisvoordeel. De brave huisvaders kwamen naar het stadion, de luidruchtige bullebakken bleven thuis.

2. Comfortabel reizen helpt

Voor het thuisvoordeel is de uitvinding van het gemotoriseerde transport geen goede zaak geweest. Voor de negentiende eeuw was het thuisvoordeel aanzienlijk groter dan nu het geval is. Hoe oncomfortabeler de reis van de tegenstander is voorlopen, des te groter worden de kansen van de thuisploeg. Niet alleen comfort speelt een rol, ook de afstand is van doorslaggevend belang. Meteen een tweede verklaring voor het lage thuisvoordeel bij derby's. Anderlecht zal het wellicht niet meteen beamen, maar in Europese competities is het thuisvoordeel meer uitgesproken dan binnen bijvoorbeeld onze Jupiler League. Enig voorbehoud is hierbij op zijn plaats. Europese uitdoelpunten tellen zogenaamd dubbel, waardoor ploegen op verplaatsing vaak verdedigender aan de aftrap komen.

3. Afbakenen van het territorium

Mensen hebben een beschermende reflex wanneer iemand hun territorium binnentreedt. Bij voetballers uit zich dat bij thuiswedstrijden in verhoogde waarden van testosteron, het mannelijk geslachtshormoon dat donderdag wereldberoemd werd door de positieve dopingtest van Tourwinnaar Floyd Landis. Dat kan een verklaring zijn waarom het thuisvoordeel nergens zo groot is als in de Balkanstaten. Mogelijk is het gevoel dat iemand hun territorium binnendringt bij spelers uit die regio sterker ontwikkeld dan elders. Het gebied is sinds de bezetting in het Ottomaanse rijk haast voortdurend in oorlog geweest. De top drie van de landen waar je beter niet op bezoek kunt gaan, is: Albanië, Bosnië en, helaas voor Standard, ook Roemenië. Ook de vertrouwdheid met het eigen stadion speelt een grote rol. Bij Arsenal mogen ze zich nu al ongerust maken. Als een ploeg in een nieuw stadion gaat spelen, daalt het thuisvoordeel de eerste jaren drastisch.

4. De thuisfluiter

Het is wetenschappelijk herhaaldelijk bewezen, scheidsrechters fluiten in het voordeel van de thuisploeg. Een experiment toonde onweerlegbaar aan dat scheidsrechters zich laten beïnvloeden door de reacties van het thuispubliek. Scheidsrechter beoordeelden op een videoscherm spelfases afwisselend met en zonder het geluid van het publiek. Met geluid waren de scheidsrechters sneller geneigd om een vrije trap toe te kennen aan de thuisploeg.

5. Thuisvoordeel in cijfers

Onderzoekers Clarke en Norman zochten niet alleen een verklaring voor het thuisvoordeel, ze berekenden het ook. Voor de beide heren is voetbal niet meer dan wiskunde. Wij weten natuurlijk beter, maar toch valt er voor hun methode iets te zeggen. Ze beweren dat als een voetbalwedstrijd op neutraal terrein wordt gespeeld, alleen de intrinsieke kwaliteit van de twee teams en het toeval zullen bepalen over winst en verlies. Daar valt weinig tegenin te brengen. Maar als één van de beide teams thuis speelt, komt er een factor bij. Het resultaat wordt dan bepaald door de intrinsieke kwaliteiten van de beide teams, het toeval én het thuisvoordeel van de thuisploeg. Op die manier is het resultaat van een voetbalwedstrijd te voorspellen door een simpele optelsom. Om de som te maken moet je natuurlijk de intrinsieke kwaliteit en het thuisvoordeel van elk team kennen. Gelukkig kunnen Norman en Clarke dat. Vertrekkende van hun optelsom komen de twee via een ingewikkelde methode, die we u graag besparen, tot de twee vergelijkingen. Die laten toe om voor elk team de intrinsieke kwaliteit en het thuisvoordeel te berekenen. Moeilijk is de interpretatie niet, even een voorbeeld. Stel dat Anderlecht thuis speelt tegen Zulte-Waregem, dan maakt u volgende optelsom: 2.05 (thuisvoordeel Anderlecht) + 0.51 (kwaliteit Anderlecht) - 0.54 (kwaliteit Zulte-Waregem) = 2.01. Het cijfer geeft aan dat mocht het toeval geen enkele rol spelen, Anderlecht met twee doelpunten verschil zou winnen.

Als we de cijfers mogen geloven, en waarom zouden we dat niet doen, had Standard vorig seizoen intrinsiek de sterkste ploeg. Anderlecht kon enkel kampioen worden door het immense thuisvoordeel. De waarde van 2.05 betekent dat Anderlecht vorig seizoen met een bonus van twee doelpunten begon aan een thuiswedstrijd. Paars-wit verloor geen enkele keer op eigen terrein. In thuiswedstrijden haalde Anderlecht een doelpuntensaldo van 44, in uitwedstrijden was het saldo amper 1.

Mocht u op basis van deze cijfers de uitslag van alle wedstrijden hebben voorspeld, dan had u zeker vaker geld gewonnen dan verloren. Soms zal het toeval u een handje helpen, soms niet, maar uiteindelijk speelt het geen rol. Eén probleem maar: de cijfers kunnen pas na het seizoen worden berekend. Was dat niet het geval, dan had de gokchinees zich heel wat moeite kunnen besparen.

Anderlecht won vorig seizoen dankzij groot thuisvoordeel, niet door intrinsieke waarde van ploeg