Vrede in Syrië lijkt hopeloos

Woensdagavond informeerde De Mistura de VN-veiligheidsraad over de voortgang na de eerste gespreksronde over vrede in Syrië. Wat hij daar heeft gezegd, was nog niet bekend bij het ter perse gaan. Alles wijst er echter op dat ook deze vredesbesprekingen, de derde in vijf jaar tijd, dreigen te mislukken.

Een nieuwe gespreksronde is 'hoogst theoretisch', meldde een westerse diplomaat. De Verenigde Naties lieten weten dat er vooralsnog zelfs geen nieuwe datum is vastgesteld voor vervolggesprekken. Dat is diplomatenjargon om aan te geven dat de onderhandelingen kansloos lijken.

De situatie is "buitengewoon zorgwekkend", zei De Mistura. In Aleppo, de tweede stad van het land, zijn woensdag tientallen doden gevallen bij hevige gevechten. Niet alleen het regime van de Syrische president Bashar al-Assad voerde daarbij aanvallen uit, maar ook strijders van oppositiegroepen.

'Nabijheidsgesprekken'

Officieel geldt in Syrië nog steeds een staakt-het-vuren. Toch vielen de afgelopen week bij gevechten zo'n 170 doden onder wie veel burgers, vooral bij luchtaanvallen van Assad op gebieden in handen van de oppositie rondom Aleppo. VN-voorzitter Ban Ki-Moon is "zeer bezorgd over de ontwikkelingen op de grond in Syrië".

Hij voegde eraan toe dat De Mistura alles doet om het staakt-het-vuren nieuw leven in te blazen. Aan zijn inspanningen zal het inderdaad niet liggen. Hij begon aan een haast onmogelijke taak. Twee eerdere pogingen om een akkoord voor Syrië tot stand te brengen, in 2012 en 2014, zijn mislukt. Waar het bij eerdere onderhandelingen nog mogelijk was om onderhandelaars van Assad en de leden van de politieke oppositie aan één vergadertafel te zetten, bleek dat deze keer vanaf het begin kansloos.

Geen nood: De Mistura introduceerde het principe van 'nabijheidsgesprekken' - oftewel: beide groeperingen sprak hij om beurten in aparte kamers in Genève. "De kloof is duidelijk groot, maar dat is nu eenmaal het karakter van deze onderhandelingen."

De onderhandelingen leken zowaar een serieuze kans van slagen te maken toen Rusland zich ervoor ging inzetten. Half maart kondigde de Russische president Poetin aan dat hij zich militair grotendeels wil terugtrekken uit Syrië. De internationale gemeenschap interpreteerde dit als een poging om de onwillige Assad naar de onderhandelingstafel te dwingen. Nog meer goed nieuws: een staakt-het-vuren hield tegen alle verwachtingen in wekenlang stand.

Maar vanaf het moment dat de gesprekken daadwerkelijk begonnen, stagneerde het vredesproces alweer. De onderhandelaars van Assad zetten hun hakken in het zand: zij willen de positie van de Syrische president niet ter discussie stellen.

Tegelijkertijd boekt Assad - met Russische steun - sinds eind maart grote overwinningen op het slagveld. Eerst veroverde hij de strategisch en symbolisch belangrijke stad Palmyra op de terreurgroep IS, die met internationale instemming van het bestand was uitgesloten. Vorige week startten de troepen van Assad, ondanks het staakt-het-vuren, een offensief om Aleppo in te nemen.

Een aanslag met tientallen burgerdoden op een marktplein was voor de Syrische oppositie vorige week aanleiding om de onderhandelingen te verlaten. De oppositie voelt zich verlaten door de internationale gemeenschap, die alle aandacht richt op het bestrijden van IS. De Mistura probeerde er het beste van te maken: het vertrek van een van de twee onderhandelingspartijen is gewoon een "standaardprocedure".

Maar terwijl deze week de gevechten toenamen, waren de onderhandelaars van Assad de enigen die zich nog enthousiast toonden over de onderhandelingen, die zij nu zonder tegenspeler konden voeren. Het Syrische staatspersbureau SANA bericht over de ene 'zeer vruchtbare bijeenkomst' na de andere van het team-Assad met De Mistura.

Maar de oppositie weigert terug te komen. De Mistura heeft er nooit een geheim van gemaakt: als deze onderhandelingen definitief mislukken, is er voor Syrië "geen plan B" meer.