Oog om oog, tand om tand (voor de zoveelste keer)

De zeventienjarige Mohammed Abu Khdair werd dinsdagmiddag voor het laatst gezien in de buurt van zijn vaders winkel in Oost-Jeruzalem. Met enkele vrienden zat hij op een muurtje voor de moskee waar hij zou gaan bidden. Toen zijn vrienden even eten waren gaan kopen, stopte plotseling een grijze Hyunday waarna de jongen met geweld in de wagen werd geduwd.

Hoewel de politie snel wegblokkades optrok, konden de ontvoerders ontsnappen. De volgende dag werd het verminkte en half verbrande lijk van Mohammed teruggevonden in een bos nabij Jeruzalem.

Alles wijst erop dat de Palestijnse jongeling vermoord is uit wraak voor de kidnapping van drie Israëlische jongeren op de Westelijke Jordaanoever. Naftali Frenkel, Gilad Shaer en Eyal Yifrach verdwenen drie weken geleden toen ze stonden te liften. Hun lijken werden maandagavond nabij de stad Hebron onder een stapel stenen ontdekt.

Schokgolf

De drievoudige moord zorgde voor een schokgolf onder Israëli's en ook voor hevige reacties. Israëlische militairen lanceerden een operatie op de Westoever waarbij vier gewonden vielen en veertig Palestijnen werden gearresteerd. Dinsdagavond trokken tientallen Israëli's door de straten van Jeruzalem om te protesteren tegen de moord van de tieners. Naar verluidt riepen sommigen van hen "dood aan de Arabieren".

De moord op Mohammed Abu Khdair zorgde dan weer voor Palestijnse protesten en rellen in Oost-Jeruzalem. Ook tijdens de begrafenis, gisternamiddag, was de situatie erg gespannen. De radicale Palestijnse beweging Hamas liet weten dat "de Israëlische leiders voor deze misdaad zullen betalen".

President Mahmoud Abbas van de Palestijnse Autoriteit eiste van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu dat die de kidnapping en de moord van Abu Khadair zou veroordelen, "net zoals wij de kidnapping van de drie Israëli's veroordeelden". Even later omschreef Netanyahu de moord op de Palestijn als een "verachtelijke daad" en riep hij de verschillende kampen op om het recht niet in eigen handen te nemen.

Of het de komende uren en dagen in Jeruzalem rustig zal blijven, is maar zeer de vraag. Voor de zoveelste keer dreigt er een geweldspiraal te ontstaan waarbij wraak en weerwraak elkaar snel opvolgen. Veel heeft te maken met oorlogspsychologie, zegt ook sociaal psycholoog Alain Van Hiel van de Gentse Universiteit. "In Israël en Palestina zijn alle factoren voor een conflictescalatie aanwezig. Een van de kenmerken van zo'n situatie is dat er een grote distortie is in de manier waarop beide kampen naar elkaar kijken. Wat Palestijnen en Israëli's over elkaar denken en zeggen, heeft vaak niet veel meer met de realiteit te maken.

"Een ander opvallend element: beide partijen omschrijven de spanningen en het conflict op een heel simplistische en scherpe manier. De complexiteit en de nuances verdwijnen en maken plaats voor oorlogstaal."

Zo'n klimaat werkt volgens Van Hiel extreem geweld en brutale wraakacties in de hand. "Tijdens conflicten percipieert men de groepsleden van de tegenpartij vaak als 'de anderen'. Ze zijn onbekend, vreemd en anders. Bovendien karakteriseert men de tegenpartij vaak op een simplistische, extreme wijze. Hierbij worden 'de anderen' vaak gedeshumaniseerd.

"Daarmee bedoel ik dat leden van de tegenpartij als beesten worden omschreven. In nazi-Duitsland werden Joden systematisch als ratten afgeschilderd en tijdens de Rwandese genocide omschreven extremistische Hutu's de Tutsi's steevast als kakkerlakken. Het feit dat de tegenstander geen volwaardige mens is, biedt een excuus om te moorden."

Bezettingsmacht

Midden-Oostenexperte Brigitte Herremans van Pax Christi en Broederlijk Delen zegt dat de steeds weerkerende geweldspiraal in Israël/Palestina vooral te maken heeft met een van de voornaamste oorzaken van het conflict: het feit dat Israël zich als een bezettingsmacht gedraagt. "Die bezetting duurt nu al een halve eeuw. Ze is de kanker van Israël die de samenleving dreigt kapot te maken. Er heerst een overtuiging dat het voortbestaan van Israël enkel met harde maatregelen kan verdedigd worden.

"Voor velen is geweld de enige zekerheid. 'We moeten hard zijn want anders gaan de Palestijnen ons kapotmaken', klinkt het bij vele Israëli's. Zo is een diepgeworteld racisme ontstaan waarbij weinig ruimte is voor empathie met Palestijnen die slachtoffer zijn van geweld. De facto heerst er een straffeloosheid inzake geweld tegen Palestijnen en dat voedt de geweldspiralen."

Of er ook manieren zijn om een eind te maken aan zulke geweldescalaties? Alain Van Hiel: "Aan geweld komt meestal pas een einde als beide partijen inspanningen doen om de tegenstellingen te verminderen. Daarvoor heb je altijd een partij nodig die unilateraal beslist om een eerste stap naar toenadering te zetten. En daarvoor heb je een minimum aan vertrouwen nodig. Natuurlijk is het veel gemakkelijker om een conflict te beginnen dan er een eind aan te maken. Israël/Palestina is daarvan helaas een van de meest hardnekkige voorbeelden."